Η ΑΠΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Η ΑΠΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

     Την μνήμη του Δικαίου εγκωμιάζει στις 29 Αυγούστου η Εκκλησία μας. Τον μαρτυρικό θάνατο του Βαπτιστού και Προδρόμου του Χριστού, του Ιωάννου. Αλλά τι εγκώμιο να συνθέσει κανείς για τον δίκαιο αυτόν άνδρα, που το ίδιο το στόμα του Κυρίου έπλεξε γι’ αυτόν το ωραιότερο εγκώμιο (Ματθ. 11:7–14 και Λουκ. 7: 24–28); Γιατί είπε γι’ αυτόν ο Κύριος ότι, «δεν γεννήθηκε άνθρωπος στον κόσμο μεγαλύτερος από τον Ιωάννη». Προφήτης, μεγαλύτερος από τους Προφήτες. Διδάσκαλος και κήρυκας του νόμου του Θεού. Ασκητής ισάγγελος. Μάρτυς, που έχυσε το αίμα του μαρτυρώντας για την αλήθεια. Πρόδρομος του Χριστού, που ετοίμασε «την οδό του Κυρίου» (Ματθ. 3:3). Προφήτης, που προφήτευσε την έλευση του Χριστού και υπέδειξε στον κόσμο τον Αμνό του Θεού, «που κουβαλάει την αμαρτία του κόσμου» (Ιωάν. 1:29). Βαπτιστής, που βάπτισε όχι μόνο ανθρώπους, αλλά τον Ίδιο τον Υιό του Θεού. Θεόπτης, γιατί είδε με το σώμα Του τον Υιό, το Πανάγιο Πνεύμα «που κατερχόταν προς Αυτόν σαν περιστέρι» (Λουκ. 4:22) και άκουσε τη φωνή του Πατρός να λέει «Αυτός είναι ο Γιος μου ο αγαπητός» (Ματθ. 3:17· Μάρκ. 1:11· Λουκ. 3:22). Ποιος άνθρωπος στον κόσμο συνδύασε αυτά τα πολλαπλά προσόντα;

     Το Ευαγγέλιο του Χριστού αρχίζει με τη μορφή του Προδρόμου: «Αυτή είναι η αρχή του ευαγγελίου για τον Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού· όπως έχει γραφεί στους προφήτες… παρουσιάστηκε ο Ιωάννης ο οποίος βάφτιζε…» (Μάρκ. 1:1, 4). «Στην αρχή ήταν ο Λόγος… παρουσιάστηκε άνθρωπος που στάλθηκε απ’ το Θεό και τ’ όνομά του ήταν Ιωάννης…» (Ιωάν. 1:1, 6). Και περιγράφεται η σύλληψη, η γέννηση, η πολιτεία του, το κήρυγμα της μετανοίας, η βάπτιση του Χριστού, η μαρτυρία του, η αποτομή της κεφαλής του. Ούτε για το βίο της Μητέρας του Χριστού δεν αφιερώνουν τα Ευαγγέλια τόσες σελίδες, όσες για το βίο του Προδρόμου. Και τούτο γιατί το έργο και το κήρυγμά του ήταν στην κυριολεξία προδρομικά· το προστάδιο, η εισαγωγή στο έργο του Κυρίου. Στο πρόσωπό του συνδέεται η Παλαιά με την Καινή Διαθήκη. Η πρώτη προπαρασκευάζει τη δεύτερη. Σ’ αυτόν συναντιούνται η προφητεία της Παλαιάς με την πραγματικότητα της Καινής. Η προφητεία σταματά στον Ιωάννη· «όλοι οι προφήτες και ο νόμος προφήτευσαν μέχρι τον Ιωάννη» (Ματθ. 11:13), και η σκιά και ο τύπος δίνουν τη θέση τους στην αλήθεια. Το δήλωσε με άκρα ταπεινοφροσύνη ο Πρόδρομος· «Εκείνου (δηλαδή του Χριστού) το έργο πρέπει να μεγαλώνει και το δικό μου να μικραίνει» (Ιωάν. 3:30). Ο Πρόδρομος μετέχει και στις δυο Διαθήκες. Είναι ο τελευταίος Δίκαιος της Παλαιάς και ο πρώτος Πολίτης της Καινής. Ο κρίκος που συνδέει τον παλαιό και το νέο λαό του Θεού.

     Αυτόν, λοιπόν, τον επίγειο Άγγελο και τον Ουράνιο άνθρωπο επάξια τιμά η Εκκλησία του Χριστού. Εορτάζει όλα τα μαρτυρούμενα από την Καινή Διαθήκη γεγονότα του βίου του, πάλι σε συνδυασμό με τα αντίστοιχα γεγονότα του βίου του Σωτήρος. Τη σύλληψή του, στις 23 Σεπτεμβρίου, έξι μήνες πριν από τον Ευαγγελισμό, που έγινε «τον έκτο μήνα» (Λουκ. 1:26) από τη σύλληψη της Ελισάβετ, της μητέρας του Προδρόμου. Τη γέννησή του, στις 24 Ιουνίου, έξη μήνες πριν από τα Χριστούγεννα. Ίσως και η μνήμη του θανάτου του, στις 29 Αυγούστου, δεν είναι άσχετη προς την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, που και στην περίπτωση της εορτής της Μεταμορφώσεως, είδαμε να βαστάζει το εορτολογικό θέμα του σταυρικού θανάτου του Σωτήρος και να ασκεί την ανάλογη έλξη στις πριν από αυτήν εορτές. Γιατί όχι μόνο τη σύλληψη και τη γέννηση του Βαπτιστού και Προδρόμου η Εκκλησία συνέδεσε με το ρόλο του Ιωάννου, σαν προδρόμου της σύλληψης και της γέννησης του Χριστού, αλλά και σ’ αυτόν το θάνατό του έδωσε προδρομικό χαρακτήρα.

     Ο Πρόδρομος πεθαίνει μαρτυρικά πριν από τον Σωτήρα προμηνύοντας, τρόπον τινά, το μαρτυρικό θάνατο του Χριστού και πηγαίνοντας πάλι σαν πρόδρομός Του στον Άδη. Εκεί κήρυξε και στους απ’ αιώνος νεκρούς την έλευση του Χριστού στον κόσμο των ζώντων και την επικείμενη έλευσή Του στον κόσμο των νεκρών. Στην εικονογραφική παράσταση της Αναστάσεως, της καθόδου στον Άδη του Κυρίου, εικονίζεται πρώτος μεταξύ των νεκρών ο Πρόδρομος να δείχνει και πάλι σ’ αυτούς τον Αμνό του Θεού.

     Έτσι και ο τραγικός θάνατος του Προδρόμου εντάσσεται από την Εκκλησία μέσα στο πλαίσιο της θείας οικονομίας. Τα ανοσιουργήματα των κακών ανθρώπων, όπως στην προκειμένη περίπτωση του Ηρώδη και της Ηρωδιάδας, όχι μόνο δεν μπορούν να ανατρέψουν τα σχέδια του Θεού, αλλά αντίθετα μεταβάλλονται ακούσια σε εξυπηρετικά των βουλών Του. Κατά τον τρόπο αυτό, όπως ψάλλει ο Ρωμανός ο Μελωδός στο κοντάκιό του, «Ἡ τοῦ Προδρόμου ἔνδοξος ἀποτομὴ οἰκονομία γέγονέ τις θεϊκή, ἵνα καὶ τοῖς ἐν ᾍδῃ τοῦ Σωτῆρος κηρύξῃ τὴν ἔλευσιν…» (=«Η ένδοξη αποτομή του Πρόδρομου ήταν ένα σχέδιο θεϊκό, σύμφωνα με το οποίο έπρεπε να κηρύξει ο Πρόδρομος και σ’ αυτούς που βρίσκονταν στον Άδη την έλευση του Χριστού»). Ο Θεός γνωρίζει τους τρόπους από το πικρό να εξάγει το γλυκύ.

     Με αυτό, λοιπόν, το πρίσμα βλέπει η Εκκλησία το θάνατο του Προδρόμου και Βαπτιστού· σαν το ένδοξο τέρμα της σκυταλοδρομίας του πάνω στη γη. Σαν θρίαμβο ενός νικητή, που πεθαίνει στις επάλξεις του καθήκοντος. Σαν ελεγκτή των παραβάσεων του νόμου του Θεού, που ελέγχει και ζων, αλλά περισσότερο θυσιαζόμενος για την ορθότητα της μαρτυρίας του. Σαν κήρυκα μετανοίας, που, αφού τελείωσε το έργο του στη γη, σπεύδει να ολοκληρώσει τη Χριστο–κηρυκτική αποστολή του προτρέχοντας του Κυρίου στον κόσμο των νεκρών. Όλα δε τα γεγονότα που συνδέονται με το θάνατό του, τα βλέπει (η Εκκλησία και ο πιστός λαός της) σαν ένα τραγικό παίγνιο των μαθητών του διαβόλου: τη φυλάκιση του δίκαιου· τα ανόσια γενέθλια του Ηρώδη· τους ανόητους όρκους του· το χορό της ασελγούς κόρης· τη θηριώδη μανία της μοιχαλίδας μητέρας· το τρομερό έπαθλο του χορού· την αιματόβρεκτη κεφαλή του Προφήτου, που σαν αποτρόπαιο έδεσμα προσφέρεται «ἐπὶ πίνακι» στο μισητό συμπόσιο. Και υπογραμμίζει τα γεγονότα αυτά (η Εκκλησία), ακριβώς για να δείξει μέχρι σε ποιο σημείο πώρωσης μπορεί να οδηγήσει η αμαρτία τον άνθρωπο και τι φοβερά εγκλήματα μπορούν να διαπραχθούν, όταν ο διάβολος υποβάλλει τα σχέδιά του στα όργανά του (στους εκούσια δουλωμένους σε αυτόν ανθρώπους).

     Και σαν απάντηση στον πότο και στο συμπόσιο του ασεβή Ηρώδη, έρχεται η σημερινή νηστεία των ευσεβών και πιστών χριστιανών. «Τὴν ἡμέραν ταύτην», σημειώνει το Τυπικό, «παρελάβομεν νηστεύειν τοὺς εὐσεβεῖς διὰ τὸν φόνον τοῦ μείζονος πάντων τῶν προφητῶν, Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν» (=«Αυτή τη μέρα, παραλάβαμε από τους Πατέρες να νηστεύουν όλοι οι ευσεβείς χριστιανοί, για το φόνο του μεγαλύτερου όλων των προφητών, του Ιωάννου, που ήταν ο Πρόδρομος του Σωτήρα μας Χριστού»). Στην εορτή αυτή, όσο σε λίγες άλλες, βρίσκεται σε μια απόκοσμη συζυγία το αίσθημα της λύπης και του πένθους με την έκφραση της μυστικής εν Θεώ χαράς και ευφροσύνης…

     Ὢ, τοῦ παραδόξου θαύματος!

     τὴν ἱερὰν κεφαλὴν

     καὶ ἀγγέλοις αἰδέσιμον

     ἀσελγὲς ἀκόλαστον

     περιέφερε κύριον·

     τὴν ἐλέγξασαν γλῶσσαν παράνομον,

     τῇ μοιχαλίδι μητρὶ προσέφερεν.

     Ὢ, τῆς ἀφάτου σου

     ἀνοχῆς, φιλάνθρωπε!

     δι’ ἧς, Χριστέ,

     σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν,

     ὡς μόνος εὔσπλαγχνος.

ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΦΟΥΝΤΟΥΛΗΣ

(1927–2007)

※

[Ιωάννου Μ. Φουντούλη:

«Λογική Λατρεία»

κεφ. 28ο, σελ. 206–211,

εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας»

της Εκκλησίας της Ελλάδος,

Αθήνα 1997³.
Επιμέλεια ανάρτησης,
επιλογή θέματος και φωτογραφιών,
πληκτρολόγηση κειμένου:
π. Δαμιανός.]

※

⁜

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Εἰλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.

⁜