Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

1. ΣΥΝΑΞΑΡΙΟΝ ΤΗΣ 8ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

     Αυτή τη μέρα γιορτάζουμε τη γέννηση της Υπεραγίας Δέσποινάς μας Θεοτόκου. Ο πατέρας της ονομαζόταν Ιωακείμ και καταγόταν από βασιλική γενιά. Καταγόταν από το γένος του Νάθαν, του γιου του Δαβίδ. Ο Νάθαν απέκτησε τον Λευί, αυτός απέκτησε τον Μελχί και τον Πάνθηρα, ο Πάνθηρας απέκτησε τον Βαπάνθηρα και αυτός τον Ιωακείμ. Η μητέρα της Θεοτόκου, η οποία παντρεύτηκε τον Ιωακείμ, ονομαζόταν Άννα κι αυτή καταγόταν από βασιλική γενιά. Υπήρξε εγγονή του Ματθάν, που είναι τρίτος από το τέλος της γενιάς του Δαβίδ και Σολομώντα. Αυτός ο Ματθάν νυμφεύθηκε κάποια Μαρία από τη φυλή Ιούδα και απέκτησε τον Ιακώβ, που ήταν πατέρας του μαραγκού Ιωσήφ, και τρεις ακόμη θυγατέρες, τη Μαρία, τη Σοβή και την Άννα. Η Μαρία γέννησε τη Σαλώμη τη μαία, η Σοβή γέννησε την Ελισάβετ, τέλος η Άννα γέννησε τη Θεοτόκο, η οποία ονομάσθηκε Μαρία σύμφωνα με το όνομα της γιαγιάς και της θείας της. Έτσι έχουμε τη Θεοτόκο να είναι θυγατέρα της Άννας, εγγονή του Ματθάν και της γυναίκας του Μαρίας, ενώ η Ελισάβετ και η Σαλώμη, που ήταν ανιψιές της Άννας, να είναι εξαδέλφες της Θεοτόκου.

     Αυτός λοιπόν ο Ιωακείμ αγαπούσε τον Θεό, ήταν πλούσιος και παρόλο που πρόσφερε στον Θεό διπλά δώρα, τον ονείδιζαν για την ατεκνία του. Σε κάποια γιορτή, που πρόσφερε δώρα όπως πάντα, τον κορόιδεψε κάποιος Ιουδαίος, επειδή δεν είχε παιδιά, και του είπε· «Δεν επιτρέπεται να προσφέρεις μαζί μας δώρα, γιατί είσαι άτεκνος». Αυτός, επειδή πληγώθηκε η καρδιά του, δεν επέστρεψε στο σπίτι του, αλλά αμέσως εγκαταστάθηκε στο βουνό σ’ ένα έρημο μέρος, ενώ η γυναίκα του έμεινε στον κήπο του σπιτιού της. Και οι δύο ικέτευαν τον Θεό με δάκρυα και προσευχές να τους δώσει παιδί. Ο Θεός άκουσε την προσευχή τους και τους έδωσε παιδί, άγιο, την υπεράμωμη Θεοτόκο Μαρία, της οποίας σήμερα γιορτάζουμε τη σεβαστή και ουράνια γέννηση.

2. ΠΡΩΤΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΙΑΚΩΒΟΥ

(Απόσπασμα από τα Κεφ. Ε΄ και Στ΄)

     Συμπληρώθηκαν οι μήνες της Άννας και τον ένατο μήνα γέννησε. Ρώτησε τη μαία· «Τι γέννησα;». Αυτή απάντησε: «Κορίτσι». Είπε η Άννα· «Δοξάσθηκε η ψυχή μου αυτή τη μέρα» (πρβλ. Λουκ. 1:46) και ξάπλωσε το μωρό. Όταν πέρασαν οι μέρες που έπρεπε, πλύθηκε και καθαρίσθηκε η Άννα, θήλασε τη μικρή και την ονόμασε Μαριάμ.

     Με το πέρασμα του χρόνου μεγάλωνε το κοριτσάκι (πρβλ. Λουκ. 2:40). Όταν έγινε έξι μηνών, την έβαλε η μητέρα της στο πάτωμα για να ιδεί αν μπορεί να σταθεί. Αυτή έκανε εφτά βήματα και έπεσε στην αγκαλιά της μητέρας της, που την άρπαξε λέγοντας· «Υπόσχομαι στον Θεό μου, δεν θα περπατήσεις σ’ αυτή τη γη, μέχρι να σε οδηγήσω στον ναό του Κυρίου». Έκανε αγιασμό στο δωμάτιό της και κάθε τι κοινό και ακάθαρτο δεν άφηνε να την αγγίζει και προσκάλεσε τις αμόλυντες θυγατέρες των Εβραίων να την διακονούν.

     Πέρασε ο πρώτος χρόνος της μικρής και έκανε ο Ιωακείμ «μεγάλο τραπέζι» και προσκάλεσε τους ιερείς, τους γραμματείς, τους γέροντες και όλον τον λαό του Ισραήλ. Έφερε ο Ιωακείμ το κορίτσι στους ιερείς κι αυτοί το ευλόγησαν λέγοντας· «Θεέ των Πατέρων μας, ευλόγησε αυτό το κορίτσι και κάνε το όνομά του να γίνει ξακουστό σ’ όλους τους αιώνες, σ’ όλες τις γεννιές». Όλος ο λαός απάντησε· «Γένοιτο, γένοιτο, αμήν». Την έφερε και στους αρχιερείς και την ευλόγησαν λέγοντας· «Θεέ, που κατοικείς στα ύψη, ρίξε το μάτι Σου σ’ αυτήν την κόρη και ευλόγησέ την, με την πιο μεγάλη ευλογία, που παρόμοια δεν υπάρχει».

     Την πήγε η μητέρα της στο άδυτο του δωματίου της και έβαλε να θηλάσει. Τότε η Άννα ύμνησε τον Κύριο, τον Θεό της, λέγοντας· «Θα δοξολογήσω τον Κύριο και Θεό μου, γιατί με επισκέφθηκε και αφήρεσε από πάνω μου τη ντροπή (Γεν. 30:23· Λουκ. 1:25), που μου κόλλησαν οι εχθροί μου, και μου έδωσε ο Κύριος τον καρπό της δικαιοσύνης Του (Παροιμ. 11:30· Αμ. 6:12), που θεωρείται μοναδικός και πάρα πολύ πλούσιος. Ποιος λοιπόν θα πληροφορήσει τα παιδιά του Ρουβίμ ότι η Άννα θηλάζει; (πρβλ. Γεν. 21:7· «Τίς ἀναγγελεῖ τῷ Ἀβραὰμ ὅτι θηλάζει παιδίον Σάῤῥα;»). Ακούστε, ακούστε οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ, η Άννα θηλάζει!». Έβαλε την κόρη της στο άδυτο του δωματίου της να αναπαυθεί και η ίδια διακονούσε τους καλεσμένους της. Όταν τελείωσε το δείπνο, έφυγαν όλοι ευχαριστημένοι δοξάζοντας τον Θεό του Ισραήλ.

3. ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΣΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΠΑΤΟΡΕΣ

     Ας εξετάσουμε καλά τα πράγματα: Υπάρχει η Πεντηκοστή, γιατί υπάρχει Ανάληψη. Και η Ανάληψη, γιατί υπάρχει Ανάσταση. Η Ανάσταση, γιατί υπάρχει Σταύρωση. Κι αυτή γιατί υπάρχουν θαύματα, αυτά υπάρχουν γιατί υπάρχει Βάπτιση κι εκείνη γιατί υπάρχει Υπαπαντή κι αυτή επειδή υπάρχει Γέννηση κι αυτή επειδή προϋποθέτει τον Ευαγγελισμό κι αυτός υπάρχει επειδή προηγήθηκε η Είσοδος της Θεοτόκου στα Άγια των αγίων κι αυτή υπάρχει επειδή προηγήθηκε η Γέννηση της Δέσποινάς μας Κυρίας Θεοτόκου. Πρέπει να επισημάνουμε και το εξής αξιόλογο, ότι, θα μπορούσε να ειπωθεί βέβαια πως η αρχή όλων των εορτών είναι η Γέννηση της Κυρίας του κόσμου· και έτσι είναι στ’ αλήθεια, γιατί αυτή η εορτή είναι η πρώτη μετά τις τυπικές και σκοτεινές εορτές της Παλαιάς Διαθήκης και η είσοδος όλων των εορτών και των μικρών και των μεγάλων προς τη χάρη και την αλήθεια. Άλλωστε, εορτάζεται όχι χωρίς λόγο στην αρχή, γιατί είναι η πρώτη μας εορτή του χρόνου και εορτάζεται τον πρώτο μήνα (το Σεπτέμβριο), όπως η Κοίμησή της εορτάζεται τον τελευταίο μήνα (τον Αύγουστο) και είναι η τελευταία όλων των δεσποτικών εορτών. Μαζί με τη Γέννηση της Δέσποινας, όπως είναι φυσικό, αρχίζει ο καινούργιος χρόνος και τελειώνει με τη Μετάστασή της, ώστε και αυτός να εκπληρώσει την κατάλληλη συνοδεία, υπακούοντας στις κινήσεις της Βασίλισσας και ακολουθώντας.

     Προσέξτε σ’ αυτό το σημείο, μια θαυμαστή και υπέρλογη διευθέτηση, όπως συμβαίνει σ’ όλα τα θεία πράγματα. Όταν λοιπόν επρόκειτο σε κάποια χρονική στιγμή να γεννηθεί από Παρθένο ο αίτιος των πάντων Λόγος, αυτό, ως εκείνη τη στιγμή, φαινόταν αδύνατο. Για να κάνει λοιπόν να πιστέψουν αυτοί που επρόκειτο να απιστήσουν, ευδόκησε η Μητέρα Του να γεννηθεί πριν απ’ Αυτόν, από άκαρπη ρίζα, από στείρα και άγονη, σαν να λέγαμε, από μια σκληρή πέτρα. Αυτό, και παράδοξο ήταν και προάγγελος του δευτέρου. Το να καρποφορήσει άγονη μήτρα μιας γριάς που ήταν σε προχωρημένη ηλικία και ενώ ήταν νεκρωμένα τα φυσικά της όργανα, αυτό βρίσκεται πολύ κοντά στο να γεννήσει μία παρθένος, για να αποδείξει ότι ήλθε να ανακαινίσει τα παλιά. Και τη φύση μας, η οποία προηγουμένως ήταν στείρα, την οδήγησε να κάνει καρπούς και ανάπλασε με την καινή κτίση τον γερασμένο κόσμο και μαζί του τον παλιό Αδάμ. Βέβαια, Αυτός που κάποτε την άνυδρη πέτρα την έκανε να βγάλει νερό, Αυτός τώρα και τη στείρα Άννα πρόσταξε, ενώ (ανθρωπίνως) δεν είχε καμιά ελπίδα να γίνει γόνιμη μητέρα. Κι αυτό που δεν κατάφερε να κάνει η ακμή της νεότητας και η δύναμη της φύσης, αυτό το πέτυχαν τα γηρατειά, που πήραν, με υπερφυσικό τρόπο δύναμη από το Πνεύμα, «γιατί, για τον Θεό τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο» (Λουκ. 1:37). Όλα βέβαια εργάζονται και υποχωρούν στη θεϊκή προσταγή και δεν θα ήταν θεϊκά τα πράγματα, αν δεν φαινόταν παράδοξα και υπερφυσικά.

     Διάλεξε ο Θεός η Θεοτόκος να προέρχεται ύστερα από υπόσχεσή Του από το έθνος των Εβραίων και από το ζευγάρι Ιωακείμ και Άννα, γιατί απ’ όλα τα έθνη, τότε, οι μόνοι θεοσεβείς ήταν οι Εβραίοι. Από όλες τις εβραϊκές φυλές, ιερατική ήταν μόνο του Λευί και βασιλική μόνο του Ιούδα. Ο Δεσπότης, που επρόκειτο να λάβει σάρκα από τη Θεοτόκο, ήταν ο μόνος Αρχιερέας των αρχιερέων και ο μόνος Βασιλιάς των βασιλέων. Η καταγωγή του Ιωακείμ ήταν από τη φυλή του Ιούδα και της Άννας από τη φυλή Λευί. Αυτοί, ξεπερνούσαν στην αρετή όλους τους συγχρόνους τους. Γι’ αυτό ευδόκησε κι ο Θεός να γεννηθεί η Μητέρα Του απ’ αυτό το ευσεβές και συγχρόνως ιερατικό και βασιλικό και άγιο γένος. Έπρεπε η παρθενία να βλαστήσει από τη σωφροσύνη· μάλλον έπρεπε να είναι το καύχημα των συνετών παρθένων, η προφήτης των προφητών και να προέρχεται από τους πιστούς αυτή που θα γινόταν η αιτία της πίστης. Το ίδιο έπρεπε να κατάγεται η Βασίλισσα από βασιλικό αίμα και από ιερατικό τάγμα, σαν ιερότατη που ήταν και να προέρχεται σαν υπεραγία και ανύμφευτη που ήταν από άγιο ζευγάρι.

     Ακόμη, το όνομα Ιωακείμ σημαίνει «Θεός ιατρός», το όνομα Άννα σημαίνει «Χάρη» και το όνομα Μαριάμ σημαίνει «Κυρία» στην εβραϊκή γλώσσα. Επειδή λοιπόν το ανθρώπινο γένος αρρώστησε, ο Κύριος των όλων παρενέβη για να το θεραπεύσει, αφού ονομαζόταν «Θεός ιατρός» ο Ιωακείμ και η σύζυγός του Άννα «Χάρη», δημιουργώντας (διά μέσω αυτών) αυτήν την Κυρία όλων. Επειδή επρόκειτο αυτή σύντομα να λυτρώσει όλους τους ανθρώπους από το φαρμάκι του διαβόλου, αποφάσισε να την ονομάσει «Μαριάμ» κι όχι με κάποιο άλλο όνομα. […]

     Αυτά όμως τ’ αφήνω άλλοι να τα ερευνήσουν, εμείς ας μακαρίσουμε τους γονείς της Παρθένου. Μακάριοι σύζυγοι, ιερό ζευγάρι, άγιο αντρόγυνο, Ιωακείμ και Άννα! Συ, Ιωακείμ, επειδή έφερες στον κόσμο στους τελευταίους καιρούς αυτή που μεγάλυνε όλους τους προπάτορες· συ, Άννα, επειδή ξεπέρασες όλες τις μητέρες, εκτός από τη θυγατέρα σου, αφού εσύ έγινες μητέρα μονογενούς θυγατέρας και δεν θα μείνεις ούτε θα ονομάζεσαι (πλέον) στείρα· ενώ, η κόρη σου, που γέννησε χωρίς άνδρα τον μονογενή Λόγο του Θεού, θα είναι αειπάρθενος σ’ όλους τους αιώνες. Μακάρια λοιπόν ας είναι η κοιλιά σου, που κράτησε αυτήν που γέννησε μυστηριωδώς τον έμψυχο και λογικό Ουρανό (=τον Χριστό), που είναι πλατύτερος από την ευρυχωρία (όλων) των ουρανών!

     Ας τιμήσουμε κι εμείς έμπρακτα αυτή τη μέρα· ας μη παραλείψουμε τίποτα απ’ αυτά που πρέπει· καλύτερα δε, ας γίνει ο καθένας για τον εαυτό του γιορτή· ας αποδώσουμε όπως πρέπει όσα απαιτεί η σημερινή πανήγυρη. Πώς θα γίνει αυτό; Ψυχή, ήσουν στείρα και άκαρπη και δεν μπορούσες να γεννήσεις τέκνο άξιο να δει το φως της ζωής; Απ’ αυτή τη στιγμή βάλε αμέσως μέσα στην «κοιλιά» σου (=την καρδιά σου) τον δεσποτικό φόβο και γέννησε πνεύμα σωτηρίας για τον εαυτό σου κι ανάθρεψε το τέκνο σου και μεγάλωσέ το με την ορθή άποψη της Τριάδας, με πράξη και θεωρία, και αυτό πρόσφερέ το αφιέρωμα στον Κύριο, όπως ακριβώς έκαναν ο Ιωακείμ και η Άννα, που πρόσφεραν στον Θεό την κόρη που απέκτησαν.

     Εσύ, Θεοτόκε, είσαι παρθένα και μητέρα, θυγατέρα του Αδάμ και μητέρα του Θεού με παρθενική μήτρα, συ γεννήθηκες με παράδοξο τρόπο και γέννησες με υπερφυσικό τρόπο, είσαι η ράβδος του Ααρών (Αρ. 17:25), η ρίζα του Ιεσσαί (Ησ. 11:1), το σκήπτρο του Δαβίδ (Γ΄ Βασ. 8:16· 11:13), γέννημα της αρετής, βλάστησες από τη νηστεία του Ιωακείμ και είσαι το ιερό άνθος της προσευχής της Άννας (βλ. Πρωτοευαγγέλιον 1:4)· είσαι το θαύμα των αγγέλων, η δύναμη των ανθρώπων, η ευγενική γενιά. Εσένα αγάπησε ο Θεός των όλων, επειδή γνώριζε προαιώνια την αξία σου. Εσένα που αγάπησε, σε προόρισε (πρβλ. Ρωμ. 8:29) και σ’ έκανε Θεοτόκο Μητέρα και σ’ ανέδειξε Τροφό του Ίδιου του Λόγου τα τελευταία χρόνια. Τη στρεβλωμένη και πωρωμένη μας καρδιά διόρθωσε και κάν’ την χαρούμενη και οδήγησέ την σε κάθε σωστό και σωτήριο. Τη ψυχική μας στείρωση μετέτρεψέ την σε αγαθή καρποφορία και λάμπρυνε τη ψυχή μας με το τριπλό Φως της κατάφωτης Τριάδας και αξίωσέ μας να γίνουμε μέτοχοι σ’ αυτό το Φως, τώρα και σ’ όλους τους αιώνες στο μέλλον, στο όνομα αυτής της Αγίας Τριάδας, στο οποίο ανήκει η δόξα, η δύναμη, η τιμή και η προσκύνηση, σ’ όλους τους αιώνες. Αμήν.

ΙΩΣΗΦ ΒΡΥΕΝΝΙΟΣ

(1350–1431)

4. Η ΑΠΑΘΕΙΑ ΤΩΝ ΘΕΟΠΑΤΟΡΩΝ

     Ο Άγιος Γέροντας Παΐσιος (1924–1994), όταν ασκήτευε ο ίδιος στην έρημο του Σινά (Οκτώβριος 1962–Απρίλιος 1964), ζώντας εκεί ανώτερη πνευματική ζωή, βίωσε ανώτερες πνευματικές καταστάσεις. Ανάμεσα στα κρυπτά μυστήρια που «ἐλαλήθησαν εἰς τὰ ὦτα τῆς διανοίας αὐτοῦ» (Όσιος Θεόληπτος Φιλαδελφείας), είναι το ότι εβίωσε εν Αγίω Πνεύματι ένα υπερφυσικό γεγονός· την σώφρονα και οσία σχέση των αγίων Θεοπατόρων, από την οποία συνελήφθη και εγεννήθη η Θεοτόκος. Από αυτό το γεγονός πληροφορήθηκε ότι: «Οι Άγιοι Θεοπάτορες Ιωακείμ και Άννα ήταν τελείως πνευματικοί, χωρίς καθόλου σαρκικό φρόνημα. Ήταν το απαθέστερο ανδρόγυνο που υπήρξε ποτέ. Πρώτα προσευχήθηκαν στον Θεό με δάκρυα ο καθένας χωριστά να τους χαρίσει παιδί και μετά συνήλθαν από υπακοή στον Θεό· όχι από σαρκική επιθυμία. Επειδή η σύλληψη έγινε χωρίς ηδονή, η Παναγία ήταν Πάναγνη. Δεν ήταν βέβαια απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα, όπως πλανεμένα πιστεύουν οι παπικοί, διότι συνελήφθη με φυσικό τρόπο (όχι ασπόρως), αλλά τελείως απαθώς, όπως ήθελε ο Θεός να γεννιούνται οι άνθρωποι. Μόλις βρέθηκε ένα απαθές ανδρόγυνο, όπως έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο και όπως ήθελε να γεννιούνται οι άνθρωποι, γεννήθηκε η Παναγία».

     Κάποτε ο Άγιος Παΐσιος τόνιζε και πάλι τις αλήθειες αυτές σε μια συζήτησή του. Βλέποντας κάποια επιφύλαξη από τον συνομιλητή του, ανασηκώθηκε και είπε με έντονο ύφος: «Το έζησα το γεγονός!». Ήθελε να καταστήσει σαφές ότι αυτά που έλεγε δεν ήταν απλώς δικοί του ευλαβείς λογισμοί, αλλά θεία αποκάλυψη.

     «Μόνο ο Ιωακείμ και η Άννα ήταν τελείως πνευματικοί άνθρωποι και γεννήθηκε μετά από προσευχή αυτό το απαθέστατο πλασματάκι, η Παναγία. Ο λογισμός μού λέει ότι ήταν έτσι πνευματικοί εξ αρχής. Αυτό το έζησα όταν ήμουν στο Σινά».

     Κάποια άλλη φορά, ο Άγιος Παΐσιος ανέφερε πως του παρουσιάσθηκε η Παναγία μας –μέρα μεσημέρι– και τον βοήθησε σε μια ανάγκη που είχε. Συνομίλησαν μαζί για λίγα λεπτά. Και όταν ρωτήθηκε πώς αισθάνθηκε, αυτός απάντησε: «Μεγάλη χαρά!... Όμως, αισθανόμουν και ντροπή· δυσκολεύομαι… Μητέρα του Θεού, είναι!... Με τον Άγιο Ιωακείμ και την Αγία Άννα κινούμαι πιο άνετα!...».

※

[(1) Δημητρίου Γ. Τσάμη:

«Θεομητορικόν»,

Τόμ. α΄, σελ. 252–261,

και §9–13, §15–16, σελ. 323–331,

έκδοσις Αδελφότητας «Λυδίας»,

Θεσσαλονίκη, Απρίλιος 1998¹.
(1α) Το «Υπόμνημα» του Ιωσήφ Βρυέννιου

(BHG 1099i, τόμ. 3, σ. 149),

εκδόθηκε από τον Ευγένιο Βούλγαρη

(Lipsiae 1784, σ. 1–13)

και β΄ εκδ., τόμ. 3, σ. 33–42,

Θεσσαλονίκη 1991.
(2) Ιερομονάχου Ισαάκ:

«Βίος Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου,

μέρος α΄, κεφ. η΄, §η΄, σελ. 176,

Άγιον Όρος 2008⁶.

(3) Αθανασίου Ρακοβαλή:

«Ο Πατήρ Παΐσιος μού είπε…»,

κεφ. α΄, σελ. 12 και 17,

Θεσσαλονίκη, Μάιος 1998⁴.

(4) «Ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης»,

κεφ. 8ο, §8, σελ. 247,

έκδοση Ιερού Ησυχαστηρίου

«Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος»,

Βασιλικά Θεσσαλονίκης, Ιούνιος 2015¹.
(5) Επιμέλεια ανάρτησης,
επιλογή θέματος και φωτογραφιών,
προσαρμογή και πληκτρολόγηση
κειμένων: π. Δαμιανός.]

※

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Εἰλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.