ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΩΜΑΪΔΑ, ΤΗΝ ΣΩΦΡΟΝΑ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΚΟΡΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΩΜΑΪΔΑ,

ΤΗΝ ΣΩΦΡΟΝΑ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΚΟΡΗ

1. Το μαρτύριο της αγίας

     Κάποτε ο αββάς Δανιήλ της Σκήτεως1 πήγε με το μαθητή του στην Αλεξάνδρεια κι ενώ βρισκόταν εκεί συνέβη το εξής γεγονός. Κάποιος μοναχός του Δεκάτου Ογδόου2 της Αλεξάνδρειας είχε γιο3, που πήρε για γυναίκα μία κόρη δεκαοχτώ χρόνων. Έμεινε λοιπόν μαζί με το γιο του, ο οποίος ήταν ψαράς. Ο εχθρός όμως των Χριστιανών και των ψυχών μας, ο διάβολος, διέγειρε σαρκικό πόλεμο στο γέροντα για τη νύφη του και ζητούσε ευκαιρία να κοιμηθεί μαζί της και δεν έβρισκε. Άρχισε λοιπόν να τη φιλάει συχνά, και η κόρη τον ανεχόταν σαν πατέρα.

     Μία ημέρα ήρθαν ψαράδες, πριν ακόμα ξημερώσει, και φωνάζουν το νέο για να πάνε στο ψάρεμα. Όταν έφυγε ο νέος, ο πατέρας επιτέθηκε στη νύφη του. Του λέει τότε η κόρη: «Τι είναι τούτο, πατέρα; Πήγαινε και κάνε το σταυρό σου, γιατί αυτό είναι έργο διαβολικό». Αυτός όμως δε δεχόταν να φύγει. Πάλεψε για πολύ, μα η κόρη δεν τον δεχόταν. Πάνω από το κρεβάτι κρεμόταν το σπαθί του γιού του· θέλοντας λοιπόν να τη φοβίσει, βγάζει το σπαθί εναντίον της και λέει: «Αν δε με υπακούσεις, θα σε χτυπήσω μ’ αυτό το σπαθί». Αυτή του απάντησε: «Και κομμάτι-κομμάτι να γίνω, αυτό το παράνομο πράγμα δεν το κάνω ποτέ». Οργίστηκε λοιπόν αυτός, και με μανία χτυπά ξαφνικά με το σπαθί, κατακυριευμένος από το διάβολο, και πετυχαίνει την κόρη στη μέση, κόβοντάς την στα δύο. Και αμέσως τον τύφλωσε ο Θεός και γύριζε ψάχνοντας τη θύρα χωρίς να τη βρίσκει.

     Όταν ξημέρωσε, έρχονται άλλοι ψαράδες ζητώντας το νέο. Του φώναξαν και απάντησε ο πατέρας του: «Πήγε να ψαρέψει· όμως πού είναι η θύρα, γιατί δε βλέπω». Του λένε: «Εδώ είναι». Αφού άνοιξαν και μπήκαν, βλέπουν το έγκλημα που έγινε. Τους λέει τότε: «Συλλάβετέ με και παραδώστε με, γιατί έκανα φόνο». Τον συνέλαβαν λοιπόν και τον παρέδωσαν στον άρχοντα της πόλεως. Ο άρχοντας έκανε ανακρίσεις, έμαθε από αυτόν όλη την αλήθεια και τον θανάτωσε μετά από βασανιστήρια.

     Ύστερα από αυτά, ο αββάς Δανιήλ λέει στο μαθητή του: «Πάμε να δούμε το λείψανο της κόρης». Όταν έφθασαν στο Δέκατο Όγδοο της Αλεξάνδρειας, οι πατέρες και οι μοναχοί της περιοχής αυτής άκουσαν ότι έρχεται ο αββάς Δανιήλ και πήγαν να τον συναντήσουν. Και τους λέει ο γέροντας: «Κάνετε ευχή, πατέρες. Το λείψανο της κόρης δεν πρόκειται να ταφεί παρά μόνο μαζί με τους πατέρες». Μερικοί από αυτούς γόγγυζαν επειδή είπε να θαφτεί μαζί με τους πατέρες γυναίκα, και μάλιστα σκοτωμένη. Και ο γέροντας τούς λέει: «Αυτή η γυναίκα είναι αμμά4 δική μου και δική σας, γιατί πέθανε για χάρη της σωφροσύνης». Τότε λοιπόν έπαψαν να αντιλέγουν στο γέροντα και την έθαψαν μαζί με τους πατέρες. Και ο γέροντας, αφού ασπάστηκε τους πατέρες, επέστρεψε μαζί με το μαθητή του στη Σκήτη.

2. Ο μοναχός που είχε πειρασμό

     Κάποια μέρα ένας αδελφός της Σκήτεως πολεμήθηκε από το δαίμονα της πορνείας, κι επειδή η ενόχληση ήταν σφοδρή, πήγε και το είπε στον αββά Δανιήλ. Και ο γέροντας τού λέει: «Πήγαινε στο Δέκατο Όγδοο της Αλεξάνδρειας και μείνε στο κοιμητήριο των πατέρων και πες· ο Θεός της Θωμαΐδας βοήθησέ με και απάλλαξέ με από τον πειρασμό της πορνείας. Και ελπίζω στο Θεό ότι θ’ απαλλαγείς από τον πειρασμό». Ο αδελφός, λοιπόν, παίρνοντας την ευχή και την εντολή του γέροντα, πήγε στο Δέκατο Όγδοο κι έκανε όπως τον πρόσταξε.

     Επέστρεψε στη Σκήτη μετά από τρεις ημέρες και πέφτει στα πόδια του γέροντα λέγοντας: «Με τη χάρη του Θεού και τις ευχές σου, δέσποτα, ελευθερώθηκα από τον πόλεμο της πορνείας». Του λέει ο γέροντας: «Πώς ελευθερώθηκες;». Λέει ο αδελφός: «Έκανα μόνο δώδεκα μετάνοιες και ξάπλωσα πάνω στο κοιμητήριο και κοιμήθηκα. Έρχεται λοιπόν μια κόρη και μου λέει· αββά, αββά, πάρε αυτή την ευλογία και πήγαινε στο κελλί σου. Και μόλις πήρα την ευλογία, αμέσως ανακουφίστηκα από τον πόλεμο και κατάλαβα ότι ελευθερώθηκα. Τι ήταν όμως αυτή η ευλογία, δεν γνωρίζω». Και απαντά ο γέροντας: «Τέτοια λοιπόν παρρησία ενώπιον του Θεού έχουν όσοι αγωνίζονται για τη σωφροσύνη».

     Σύμφωνα με τα γραφόμενα του προλόγου που περιλαμβάνεται στην έκδοση της Ασματικής Ακολουθίας της Αγίας Μάρτυρος Θωμαΐδος, πρόλογο που υπογράφει ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου - Αγίου Όρους, Αρχιμ. Παρθένιος, «η Αγία Μάρτυς του Χριστού Θωμαΐδα κατέστη με θαυμαστό τρόπο το θερμότατο καταφύγιο καθώς και η ταχύτατη βοήθεια και απαλλαγή για όσους ενοχλούνται από το σαρκικό πόλεμο και δοκιμάζονται από άλλους αισχρούς και κακότροπους λογισμούς, όπως αυτό έχει πολλές φορές διαπιστωθεί». Σήμερα, η χαριτόβρυτη κάρα της αγίας Μάρτυρος βρίσκεται θησαυρισμένη στην Ιερά Μονή του Οσίου Διονυσίου, Αγίου Όρους. Και κάθε προσκυνητής που προσέρχεται να την προσκυνήσει και ασπασθεί, διακρίνει επάνω της, εμφανή και ανεξίτηλη, τη βαθιά χαρακιά από το λυσσαλέο σπαθισμό που δέχθηκε από τον ερωτομανή πεθερό της. Η μνήμη της Αγίας εορτάζεται στις 14 Απριλίου· η οποία μνήμη όμως, λόγω του πένθιμου και ανεόρταστου χαρακτήρα της Μεγάλης Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας καθώς και της Μεγάλης εορτής του Πάσχα, σύμφωνα με την οικονομία του τυπικού, μετατίθεται ως είθισται σε άλλες ημέρες της εβδομάδας της Διακαινησίμου, είτε την Λαμπροτρίτη είτε την Λαμπροτετάρτη. Τέλος, είναι χαρακτηριστικό ότι η Αγία Μάρτυς του Χριστού Θωμαΐδα, θεωρείται στην πολυκύμαντη ζωή των πιστών, φύλακας, αρωγός και προστάτις του συζυγικού βίου, παρέχοντας αισθαντικά τη μεγάλη της χάρη και την πολυποίκιλη βοήθειά της σε όσους την επικαλούνται με πίστη και ευλάβεια.

Ἀπολυτίκιον.

Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Σωφροσύνης ταῖς πράξεσι διαλάμπουσα,

ὑπὲρ τοῦ νόμου Κυρίου προθύμως τέθνηκας,

Θωμαῒς καὶ ἀθλητῶν ὤφθης ἰσότιμος·

ὅθεν ἀπάλλαξον ἡμᾶς σαρκικῶν ἐπιφορῶν,

θερμῇ σου ἐπιστασίᾳ,

ὡς ἐκ Χριστοῦ κεκτημένη,

πρὸς τοῦτο χάριν ὄντως ἄφθονον.

※

Κοντάκιον.

Ἦχος δ΄. Ἐπεφάνης σήμερον.

Ἐν ἁγνείᾳ τήρησον καὶ σωφροσύνῃ,

Θωμαῒς πανθαύμαστε,

ταῖς πρὸς Θεόν σου προσευχαῖς,

τοὺς προσιόντας ἐκ πίστεως,

τῇ θερμοτάτῃ πρεσβείᾳ σου πάσεμνε.

※

Μεγαλυνάριον.

Χαίροις σωφροσύνης στήλη λαμπρά,

Θωμαῒς θεόφρον, καὶ προστάτις καὶ βοηθός,

τῶν πολεμουμένων ἐννοίαις ἀκαθάρτοις,

οὓς φύλαττε ἀτρώτους, βελῶν τοῦ ὄφεως.

– ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ –

     

     Αββάς Δανιήλ της Σκήτεως (6ος αι.):

     Υπήρξε αναχωρητής ιερομόναχος και αργότερα Προϊστάμενος σε μοναστικό οικισμό της Σκήτης. Υπέστη την περιπέτεια τριττής αιχμαλωσίας από τους Βεδουΐνους. Την τρίτη και τελευταία φορά στην προσπάθειά του να δραπετεύσει, κτύπησε με μια πέτρα τον φύλακά του πειρατή και τον φόνευσε. Αν και εξομολογήθηκε την πράξη του αυτή σε πολλούς διακεκριμένους πνευματικούς και κανείς δεν του καταλόγισε ευθύνη, δεν μπόρεσε όμως ο ίδιος να συγχωρέσει τον εαυτό του και παραδόθηκε τελικά στις αρχές της Αλεξάνδρειας. Όταν ο έπαρχος συζήτησε μαζί του, θαύμασε τη διάκρισή του και τον απέλυσε λέγοντάς του: «Ὕπαγε, εὖξαι ὑπὲρ ἐμοῦ, ἀββᾶ! Εἴθε ἄλλους ἑπτὰ ἐφόνευσας ἐξ αὐτῶν!» (=«Πήγαινε και να εύχεσαι και για μένα, αββά! Μακάρι κι άλλους εφτά να σκότωνες από δαύτους!»).

     Κατόπιν τούτου επανήλθε στη Σκήτη και αργότερα μετακινήθηκε εξαιτίας των ληστρικών επιδρομών σε ασφαλέστερο μέρος, στο Ταβώκ, όπου και πέθανε ως ηγούμενος μονής την οποία ίδρυσε ο ίδιος, τιμώμενος απ’ όλους για την αρετή του και για τα χαρίσματά του. Από κείμενά του διαπιστώνει κανείς την ευρεία και βαθιά εκτίμηση που έχαιρε από μέρους όλων των μοναστικών αδελφοτήτων του καιρού του.

     Σε προχωρημένη ηλικία ασχολήθηκε με την τελική διαμόρφωση των «Διηγήσεών» του για διακεκριμένους ασκητές, τις οποίες είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιούσε κατά τις συζητήσεις του. Αυτές κατεγράφησαν κατά πάσα πιθανότητα μετά το θάνατό του από μαθητή του και αποτέλεσαν ιδιαίτερη συλλογή, η οποία είχε ευρεία διάδοση. Ο μαθητής του σ’ αυτές τις «Διηγήσεις» παρενέβαλε αρκετά βιογραφικά στοιχεία του αββά.

※

[I. «Ο αββάς Δανιήλ της Σκήτεως»,

κεφ. 5ο–6ο, σελ. 29–33,

μετάφραση: θεολόγου, Π. Γιαχανατζή,

εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας»,

Θεσσαλονίκη 1988¹·

II. «Το Μέγα Γεροντικόν»,

τόμ. β΄, κεφ. ε΄, §84,

σελ. 212–219 και 520–521,

έκδοση Ιερού Ησυχαστηρίου

«Το Γενέσιον της Θεοτόκου»,

Πανόραμα Θεσσαλονίκης,

Οκτώβριος 1995¹·

III. Παντελή Β. Πάσχου:

«Γυναίκες της Ερήμου»,

κεφ. να΄, σελ. 151–153,

εκδόσεις «Ακρίτας»,

Αθήνα, Απρίλιος 1995¹·

IV. Δημητρίου Γ. Τσάμη:

«Μητερικόν» τόμ. α΄,

κεφ. α΄, διήγηση 30η, σελ. 126–129,

εκδόσεις Αδελφότητας «Αγία Μακρίνα»,

Πανόραμα Θεσσαλονίκης 1990¹·

V. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια,

τόμ. 6ος, σελ. 571, Αθήνα 1965,

άρθρο του Σιμωτά Ν. Παναγιώτη (†)·

VI. Σωφρονίου Ευστρατιάδου πρ. Λεοντοπόλεως (†):

«Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας»,

σελ. 203–204,

έκδοσις «Αποστολικής Διακονίας», Αθήνα 1995·

VII. Γερασίμου Μοναχού Μικραγιαννανίτου

Υμνογράφου της Μ.Χ.Ε. (†):

«Ακολουθία

της Αγίας και Πανενδόξου Μάρτυρος Θωμαΐδος»,

σελ. 8, 21, 28–30, 35, 37,

έκδοσις Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου,

Άγιον Όρος, Απρίλιος 1990^1·

VIII. Στη δεύτερη κατά σειρά φωτογραφία,

το βυζαντινό σχέδιο 

του μαρτυρίου της Αγίας, ανωνύμου

(από το «Ο αββάς Δανιήλ», σελ. 31)·

IX. Στην τρίτη φωτογραφία,

το βυζαντινό σχέδιο

του προσώπου της Αγίας

φιλοτέχνησε ο π. Παύλος Πολίτης

(από το «Μητερικόν», σελ. 129).

※

–ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ–

1. Η «Σκήτη», βρισκόταν στην Αίγυπτο

και, συγκεκριμένα, βορειοδυτικά του Καΐρου.

Σε αυτήν αναπτύχθηκε
η λεγόμενη «σκητιώτικη» ζωή. 

Πρόκειται για μια μεταβατική μορφή μοναχισμού

από τον ερημιτισμό στον κοινοβιακό βίο.

Στη Σκήτη οι μοναχοί ζούσαν σε απομακρυσμένα

μεταξύ τους οικήματα (καλύβες),

το Σάββατο όμως και την Κυριακή συγκεντρώνονταν

στον κεντρικό ναό της περιοχής τους (Καθολικό ή Κυριακό)

για κοινή λατρεία, πνευματικές συζητήσεις,

διεκπεραίωση βιοτικών αναγκών κ.α.

(βλ. «Το Μέγα Γεροντικόν», τόμ. α΄, εισαγωγή, σελ 24).

2. Το «Δέκατο Όγδοο» («Ὀκτωκαιδέκατον»),

είναι ιδιαίτερος μοναχικός οικισμός

που απείχε δεκαοκτώ στάδια 
από την πόλη της Αλεξάνδρειας.

3. Πρόκειται για το φαινόμενο να μονάζουν

άνθρωποι μετά τη χηρεία τους
σαν ένα είδος προσωπικού και εθελούσιου τάματος,
επί του οποίου η Εκκλησία δεν άσκησε ποτέ πίεση
μετατρέποντάς το σε «θεσμική» υποχρέωση.

4. «Ἀμμᾶ(ς)»: Η «Μητέρα», η «Γερόντισσα»·
προσωνυμία και τίτλος αντίστοιχος του «Ἀββᾶ»

για τις διακεκριμένες πνευματικά μοναχές,
οι οποίες με την κατά Θεόν προχωρημένη ζωή
και την αγιονηπτική εμπειρία τους,
μπορούν με τη Χάρη του Θεού ακώλυτα
να εμπνέουν, να αναπαύουν, να αναδέχονται
και να ιθύνουν ψυχές προς τον Σωτήρα Χριστό.]

※