ΤΟ ΓΕΝΕΘΛΙΟ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

ΤΟ ΓΕΝΕΘΛΙΟ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

     Μόλις ο αρχάγγελος Γαβριήλ άφησε την Παναγία, αφού της ανήγγειλε το χαρμόσυνο μήνυμα του Τόκου της, η Μαρία εκλαμβάνοντας ως απόδειξη των λεγομένων του το γεγονός ότι η εξαδέλφη της Ελισάβετ είχε συλλάβει έσπευσε στην Ιουδαία, στο χωριό [1] όπου κατοικούσαν ο Ζαχαρίας και η Ελισάβετ. Χαιρέτησε την εξαδέλφη της και αμέσως το βρέφος των έξι μηνών που βρισκόταν στα σπλάχνα της Ελισάβετ σκίρτησε από χαρά (Λουκ. 1, 41), γινόμενο ήδη από τότε Πρόδρομος του Σωτήρος Χριστού πριν ακόμα να γεννηθεί. Η Ελισάβετ «επλήσθη» Πνεύματος Αγίου και μιλώντας για λογαριασμό του αγέννητου υιού της, αναφώνησε με θεϊκή έξαρση: «Ευλογημένη είσαι εσύ απ’ τον Θεό, περισσότερο απ’ όλες τις γυναίκες! Ευλογημένο και το παιδί που έχεις στα σπλάχνα σου! Αλλά, πώς μου έγινε αυτή η τιμή να με επισκεφθεί η Μητέρα του Κυρίου μου;» (Λουκ. 1, 44). Η Κυρία Θεοτόκος τής απάντησε με τον γνωστό ευχαριστήριο ύμνο της: «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριο…» (Λουκ. 1, 46) [2]. Η Παναγία έμεινε τρεις μήνες κοντά στην Ελισάβετ, βοηθώντας την και συζητώντας μαζί της για όλα τα θαυμαστά του Θεού και επέστρεψε κατόπιν στο σπίτι της στην Ναζαρέτ.

     Όταν έφθασε η ώρα να γεννήσει η Ελισάβετ, έφερε στον κόσμο έναν γιο που έγινε δεκτός με χαρές και γιορτές από τους συγγενείς και τους γείτονες. Την ογδόη ημέρα, ενώ γινόταν η περιτομή του νεογέννητου, όλοι ήθελαν να του δώσουν το όνομα του πατέρα του, Ζαχαρία, σύμφωνα με το έθιμο. Η Ελισάβετ όμως πήρε αποφασιστικά τον λόγο και είπε με κατηγορηματικό τόνο: «Όχι, θα ονομασθεί Ιωάννης!» (Λουκ. 1, 59). Οι παρευρισκόμενοι τής αντέτειναν ότι κανείς από τους συγγενείς της δεν έφερε το όνομα αυτό και απευθυνόμενοι με νοήματα στον Ζαχαρία, ο οποίος παρέμενε κουφός και μουγγός από τότε που τον επισκέφθηκε μέσα στο Ιερό ο αρχάγγελος Γαβριήλ (Λουκ. 1, 5-25), ζήτησαν την γνώμη του. Εκείνος τότε ζήτησε μια μικρή πλάκα και έγραψε: «Ιωάννης είναι τ’ όνομα του παιδιού!» (Λουκ. 1, 63). Στην στιγμή λύθηκε η γλώσσα του και, αφού πληρώθηκε από Πνεύμα Άγιο, άρχισε να προφητεύει και ανέπεμψε προς τον Θεό τον Ύμνο αυτό: «Ας είναι ευλογημένος ο Θεός του Ισραήλ! Γιατί ήρθε και λύτρωσε τον λαό Του και για χάρη μας έστειλε έναν δυνατό Σωτήρα από τη γενιά του Δαβίδ, του δούλου Του, όπως ακριβώς είχε πει αιώνες πριν με το στόμα των αγίων Προφητών Του. Μ’ Αυτόν θα μας σώσει από τους εχθρούς μας και από την εξουσία όλων όσοι μας μισούν. […] Κι εσύ, παιδί μου, θα ονομαστείς Προφήτης του Θεού, γιατί θα προπορευθείς πριν από τον Κύριο για να ετοιμάσεις τον δρόμο Του, κάνοντας γνωστή στον λαό Του την σωτηρία με την συγχώρεση των αμαρτιών τους, γιατί ο Θεός μας είναι γεμάτος ευσπλαχνία» (Λουκ. 1, 68-79) [3].

     Αυτός που γεννήθηκε πέραν πάσης προσδοκίας από μήτρα στείρα, ανήγγειλε με την γέννησή του, σαν μέσω μιας πνευματικής ανοίξεως, ότι ο Μεσσίας, την έλευση του Οποίου προετοίμαζε επί γης, θα ανανέωνε τους νόμους της στείρας ανθρώπινης φύσεως και θα της άνοιγε τον δρόμο της θεώσεως. Αυτός που κλήθηκε από τον Θεό να γίνει η προπαρασκευαστική φωνή του Λόγου, έλυσε έτσι με την θεοχαρίτωτη γέννησή του την γλώσσα του λευίτη πατέρα του, που είχε δεθεί από έλλειψη πίστης, και έβαλε οριστικό τέλος στις αρχαίες προτυπώσεις και σκιές της Παλαιάς Διαθήκης. Τελευταίος των Προφητών, ο Ιωάννης, ο οποίος κατά την παναληθέστατη μαρτυρία του Κυρίου είναι ο «μέγιστος όλων των ανθρώπων» (Ματθ. 11, 11· Λουκ. 7, 28), είναι επίσης και ο πρώτος των Αποστόλων. Με την γέννησή του την ημέρα αυτή, αρχίζει και λάμπει ως Λαμπάδα του αληθινού Φωτός, ως Αστέρας που αναγγέλλει τον Ήλιο της Δικαιοσύνης και ως Προάγγελος που κηρύσσει την είσοδο του ενσαρκωμένου Λόγου.

     Φόβος και θάμβος κυρίευσαν όσους παρευρίσκονταν εκεί και η είδηση του θαύματος διαδόθηκε αστραπιαία σε όλη την Ιουδαία. Το παιδί μεγάλωνε και κραταιωνόταν πνευματικά γιατί το φιλάνθρωπο χέρι του Θεού ήταν αδιάκοπα επάνω του. Μόλις απογαλακτίστηκε και μπόρεσε να περπατήσει [4], έφυγε από το πατρικό του για να ζήσει βαθειά μέσα στην έρημο (Λουκ. 1, 80) ντυμένος με δέρμα καμήλας, με μία δερμάτινη ζώνη στην μέση και τρεφόμενος με ακρίδες και μέλι άγριο (Ματθ. 3, 4· Μάρκ. 1, 6). Αυτός, που ο κόσμος δεν ήταν αντάξιός του, διήγε βίο μεγάλης και ανεκδιήγητης ασκήσεως, δίχως απατηλές μέριμνες, δίχως κοσμική θλίψη, απαλλαγμένος από τα πάθη και τις επιθέσεις της ηδυπάθειας, ατενίζοντας διακαώς στην ενθεωτική παρουσία του Θεού στην καρδιά του και κάνοντας Αυτόν μόνη απόλαυση και παραμυθία του [5]. Φυσικά, και άλλοι προφήτες και άνθρωποι του Θεού είχαν πριν από αυτόν διαμείνει στην έρημο, όπως ο Μωυσής ή ο Ηλίας· ζώντας όμως στην έρημο σαν να ζούσε στον ουρανό, ο Ιωάννης, που ήταν ανώτερος από αυτούς, φανέρωνε με την πρωτόγνωρη απόσυρση αυτή την εκ βαθέων ανανέωση της φύσης, Πρόδρομος της οποίας είχε αυτός μονάχα ορισθεί, και εγκαινίαζε για τους ανθρώπους την δυνατότητα να πολιτεύονται πια ως ένσαρκοι άγγελοι με την παρθενία, την άσκηση και την προσευχή [6].

     Διήγε ισαγγελικό βίο στην έρημο (Λουκ. 1, 80) μέχρι τον δέκατο πέμπτο χρόνο της ηγεμονίας Τιβερίου Καίσαρος (Λουκ. 3, 1) [7]. Τότε του μίλησε ο Θεός και του έδωσε εντολή (Λουκ. 3, 2) να επιστρέψει προς τις κατοικημένες και προσβάσιμες περιοχές, για να αναγγείλει με παρρησία την έλευση του Σωτήρος Χριστού και να ετοιμάσει διά του κηρύγματός του την οδό Του, παροτρύνοντας συνεχώς τους ανθρώπους να μετανοήσουν και βαπτίζοντάς τους στον ποταμό Ιορδάνη προς άφεσιν των αμαρτιών τους (Ματθ. 3, 2· Μαρκ. 1, 4· Λουκ. 3, 3). Καθώς όλοι αναρωτιόνταν μήπως ο Ιωάννης ήταν τελικά ο προσδοκώμενος Μεσσίας που περίμενε εναγωνίως μέσα στους αιώνες ο Ισραήλ, εκείνος πήρε τον λόγο και απάντησε με ευθύτητα και με όλη την αλήθεια του θείου Πνεύματος: «Εγώ σας βαφτίζω με νερό. Έρχεται όμως Αυτός που είναι πιο ισχυρός από μένα και που εγώ δεν είμαι καν άξιος να λύσω το λουρί από τα υποδήματά Του. Αυτός πρόκειται να σας βαφτίσει με Άγιο Πνεύμα και με φωτιά…» (Μάρκ. 1, 7-8· Λουκ. 3, 15-18· Ιωάν. 1, 15 και 26-27). Και με άλλους αποκαλυπτικούς λόγους επίσης ανήγγειλε το χαρμόσυνο μήνυμα της Σωτηρίας της εν Ιησού Χριστώ, του Κυρίου ημών (Ματθ. 3, 7-12· Λουκ. 3, 7-14· Ιωάν. 1, 19-43).

     Παρά το γεγονός ότι όλες οι προφητείες του Τιμίου Προδρόμου εκπληρώθηκαν, το ουράνιο και πανανθρώπινο μήνυμά του παραμένει ωστόσο μόνιμο και εναργές για την Εκκλησία. Δεν θα πάψει να είναι μέχρι το πλήρωμα του χρόνου ο Πρόδρομος του Σωτήρος, αναγγέλλοντας σε κάθε άνθρωπο που επιθυμεί ειλικρινά να δεχθεί μέσα του τον Χριστό, ότι διά της μετανοίας και της επιστροφής προς την θεία Αγάπη, διά της αρνήσεως των αποχαυνωτικών απολαύσεων αυτού του πρόσκαιρου κόσμου, διά της απόσυρσης στην ιερά ησυχία και την καρδιακή προσευχή, θα μπορούσε να ετοιμάσει μυστικά μέσα του την οδό, από την οποία ο Ιησούς Χριστός θα κάνει την είσοδό Του με την δύναμη του Αγίου Πνεύματος.

     Τέλος, ίσως αξίζει να επισημανθεί ότι η ημερομηνία της 24ης Ιουνίου έχει πιθανώς λατινική προέλευση, διότι σύμφωνα με το ρωμαϊκό ημερολόγιο αντιστοιχεί ακριβώς –με μεσοδιάστημα έξι μηνών– με την Γέννηση του Σωτήρος Χριστού. Στις αρχαίες αγιολογικές συλλογές από την Ιερουσαλήμ, η γέννηση του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου εορταζόταν στις 25 Ιουνίου [8].

— Σ Η Μ Ε Ι Ω Σ Ε Ι Σ —

   [1]  «Αν Καρίμ», κώμη που βρίσκονταν σε απόσταση 6 χλμ. από την Ιερουσαλήμ.

   [2]  Η γνωστή και προσφιλής στην λατρεία και στον λαό της Εκκλησίας «Ωδή της Θεοτόκου» (βλ. Λουκ. 1, 46-55), με τα θεσπέσια «Μεγαλυνάρια» των έξι στίχων της, ψάλλεται κάθε μέρα στην αρχή της θ΄ ωδής του Όρθρου.

   [3]  Η θ΄ ωδή του Όρθρου.

   [4]  Αυτό υποθέτουν ορισμένοι Πατέρες της Εκκλησίας. Κατ’ άλλους ανεχώρησε στην έρημο σε ηλικία δώδεκα ετών.

   [5]  Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς· «Ὁμιλία εἰς τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο», PG 151, 510.

   [6]  Άγιος Σωφρόνιος Ιεροσολύμων· «Ἐγκώμιον τοῦ Τιμίου Προδρόμου», PG 87, 3352. Αυτός είναι ο λόγος που ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος αναπαριστάνεται συχνά με πελώρια φτερά στους ώμους του κατά την παράδοση της ορθόδοξης εικονογραφίας.

   [7]  Τουτέστιν το έτος 28 ή 29 μ.Χ.
   [8]  Gérard Garitte (1914-1990· Βέλγος επιστήμονας ιστορικός στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Leuven [στα Ολλανδικά] ή Louvain [στα Γαλλικά]): «Le Calendrier (palestino-géorgien du Sinaiticus 34)», σελ. 259.

— ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ —

Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.

Προφῆτα καὶ Πρόδρομε,

τῆς παρουσίας Χριστοῦ,

ἀξίως εὐφημῆσαί σε,

οὐκ εὐποροῦμεν ἡμεῖς,

οἱ πόθῳ τιμῶντές σε·

στείρωσις γὰρ τεκούσης,

καὶ πατρὸς ἀφωνία,

λέλυνται τῇ ἐνδόξῳ,

καὶ σεπτῇ σου γεννήσει,

καὶ σάρκωσις Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ,

κόσμῳ κηρύττεται.

— ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ —

Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήμερον.

Ἡ πρὶν στεῖρα σήμερον,

Χριστοῦ τὸν Πρόδρομον τίκτει,

καὶ αὐτὸς τὸ πλήρωμα,

πάσης τῆς προφητείας·

ὅν περ γάρ,

προανεκήρυξαν οἱ Προφῆται,

τοῦτον δή,

ἐν Ἰορδάνῃ χειροθετήσας,

ἀνεδείχθη Θεοῦ Λόγου,

Προφήτης κῆρυξ,

ὁμοῦ καὶ Πρόδρομος.

— ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΟΝ —

Ἄνθος τὸ θεόσδοτον ἐκφυέν,

σήμερον ἐκ στείρας,

εὐωδίας ἁγιασμοῦ,

ἔπλησε τὰ πάντα,

τὴν ἔρημον τὰ ὄρη,

τῶν ποταμῶν τὰ ῥεῖθρα,

Χριστοῦ ὁ Πρόδρομος.

[ Ιερομονάχου Μακαρίου

Σιμωνοπετρίτου:

«Νέος Συναξαριστής

της Ορθοδόξου Εκκλησίας»,

Τόμος 10ος (Ιούνιος),

σελ. 280–283·

Θεώρηση κειμένου:

Γαβριήλ Νικολάου Πεντζίκης·

Εκδόσεις «Ίνδικτος»·

Αθήναι, Φεβρουάριος 2008.

Επιμέλεια ανάρτησης:

π. Δαμιανός. ]

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Ειλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.