Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΣ ΣΤΙΣ ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΣ ΣΤΙΣ ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ

     Το πρώτο θέμα για τη στράτευσή μας στον πνευματικό αγώνα, το πιο σημαντικό στο πρόγραμμα που θα μας οδηγήσει στην κοινωνία με τον Θεό, είναι η συμμετοχή μας στις ιερές ακολουθίες, τις Κυριακές και τις εορτές.

     Γιατί θεωρούμε ότι το θέμα αυτό είναι το πιο σημαντικό στο πνευματικό μας πρόγραμμα; Γιατί αυτό λαμβάνει χώρα, γενικά, μια φορά τη βδομάδα, δηλαδή την Κυριακή, καμιά φορά και τις εορτές. Για τις εορτές τα πράγματα είναι κάπως πιο ελαστικά, με την έννοια ότι τις περισσότερες φορές οι εορτές είναι σε εργάσιμες μέρες και, έτσι, δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να συμμετέχουν στις ιερές ακολουθίες.

     Όποιος θέλει να έρθει σε κοινωνία με τον Θεό, όποιος θέλει να κάνει «κάτι» που να τον φέρει κοντά στον Θεό, πρέπει να μπει στην κοινότητα αυτή που λατρεύει τον Θεό. Έστω κι αν από την αρχή ο ίδιος δεν είναι πεπεισμένος πάνω σ’ αυτό το θέμα, έστω κι αν από την αρχή δεν μπορεί να αφοσιωθεί στη λατρεία του Θεού, είναι όμως απαραίτητο να μπει μέσα στην κοινότητα των πιστών και να πράξει ό,τι ακριβώς κάνουν οι πιστοί. Υπάρχουν χριστιανοί και, μάλιστα ορθόδοξοι χριστιανοί, οι οποίοι δεν πηγαίνουν την Κυριακή στην εκκλησία, αλλά πηγαίνουν άλλες μέρες. Για παράδειγμα, πηγαίνουν την Τετάρτη το απόγευμα στην παράκληση ή την Παρασκευή στο ιερό ευχέλαιο.

     Εμένα, δε μ’ ευχαριστεί αυτό το πράγμα! Και δε μ’ ευχαριστεί, όχι γιατί δε θά ’θελα να πηγαίνουν οι πιστοί στην εκκλησία και σε άλλες μέρες, εκτός από την Κυριακή και τις εορτές. Δε μ’ ευχαριστεί, διότι οι άνθρωποι, με το να πηγαίνουν στην εκκλησία μόνο για το ευχέλαιο ή μόνο για την παράκληση, σε άλλες δηλαδή ακολουθίες εκτός της θείας Λειτουργίας, επιδιώκουν να ικανοποιήσουν κάποιες προσωπικές επιδιώξεις, οι οποίες δεν είναι πάντοτε θρησκευτικού (πνευματικού) περιεχομένου, όπως η αφοσίωσή τους στη σχέση με τον Θεό. Αντίθετα, επιδιώκουν κάτι που αυτοί επιθυμούν. Για παράδειγμα: οι άγαμοι για την ανεύρεση συντρόφου, οι ασθενείς για την υγεία, οι αποτυχημένοι για την επιτυχία στη ζωή, αυτοί που έχουν οικογενειακά προβλήματα για την επίλυσή τους, αυτοί που έχουν εξετάσεις για την αρίστευσή τους. Δηλαδή, πάντα για κάποια πράγματα που δε συνδέονται άμεσα με την καθεαυτό πνευματική ζωή, αλλά με την επίγεια πορεία τους, κάτω βέβαια από την ευλογία του Θεού.

     Εγώ δεν αναφέρομαι σε κάτι τέτοιο. Αναφέρομαι στη συμμετοχή στις ιερές ακολουθίες της Εκκλησίας, με την ελπίδα της προσέγγισης του Θεού. Δηλαδή να φέρουμε τον Θεό κοντά μας, να αισθανθούμε εμείς ότι είμαστε κοντά στον Θεό, να μπούμε σε μια ατμόσφαιρα που χαρακτηρίζει τη λατρεία του Θεού. Είναι πολλοί λίγοι οι χριστιανοί, οι οποίοι έχουν υπ’ όψιν τους την κοινωνία με τον Θεό, έστω κι αν βλέπουμε πολλούς χριστιανούς να πηγαίνουν την Κυριακή στην εκκλησία. Οι άνθρωποι που πηγαίνουν σε κάποιες άλλες ξεχωριστές ακολουθίες που αναφέραμε πιο πάνω, είναι από αυτούς που, γενικά, δεν πηγαίνουν τις Κυριακές. Κι αυτό είναι πολύ κακό! Και γιατί είναι κακό; Διότι η Κυριακή είναι μια μέρα που ανήκει στον Θεό· δεν ανήκει σε μας, αν βέβαια πιστεύουμε αληθινά στον Θεό. Αν δεν πιστεύουμε στον Θεό, τότε ασφαλώς η Κυριακή είναι μια μέρα όπως όλες οι άλλες μέρες, με τη διαφορά ότι είναι μέρα αργίας και δε χρειάζεται να πας στην εργασία σου. Είναι μια μέρα που έχεις περισσότερο χρόνο για τον εαυτό σου, χρόνο που μπορείς να τον διαθέσεις όπως θα ήθελες.

     Αλλά, βέβαια, εμείς δε βλέπουμε έτσι την Κυριακή. Εμείς τη θεωρούμε σαν μια μέρα πού ’ναι αφιερωμένη στον Θεό· κατ’ αυτήν κάνουμε πράγματα που ευαρεστούν τον Θεό. Και, τι είναι αυτό που κάνουμε για τον Θεό; Κάνουμε ακολουθία, πηγαίνουμε στη θεία Λειτουργία! Σ’ αυτήν οι πιστοί έχουν τη δυνατότητα να μεταλάβουν του Σώματος και του Αίματος του Σωτήρα Χριστού. Γι’ αυτό, αυτοί που πηγαίνουν στις ακολουθίες κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, έστω και με την προσδοκία να εκπληρωθούν κάποιες από επιθυμίες τους, θα ήταν καλό να πηγαίνουν και την Κυριακή, γιατί τότε η θεία Λειτουργία είναι «πιο γεμάτη» με ευλογίες, περισσότερο από κάθε άλλη ακολουθία και μέρα.

     Εγώ επιμένω στη συμμετοχή στη θεία Λειτουργία! Εξάλλου, είναι το ελάχιστο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος, όταν αναφερόμαστε στις ιερές ακολουθίες. Θα έπρεπε, βέβαια, να συμμετέχουμε και σε άλλες ιερές ακολουθίες που έχουν ένα ρόλο προετοιμασίας. Και επειδή η θεία Λειτουργία είναι η κορυφή, το απόγειο των ιερών ακολουθιών, όσοι από τους ιερωμένους θέλουν να λειτουργήσουν, προετοιμάζονται με άλλες ιερές ακολουθίες. Η θεία Λειτουργία δεν είναι μια ακολουθία που τελείται άσχετα με άλλες ακολουθίες. Γι’ αυτό και στα γαλλικά, για παράδειγμα, με τη λέξη «λειτουργία» ονομάζονται και άλλες ακολουθίες.

     Εμείς, όταν λέμε «θεία Λειτουργία», κατανοούμε ένα συγκεκριμένο πράγμα. Τις άλλες τις ακολουθίες τις θεωρούμε κάτι άλλο. Στην πραγματικότητα, οι άλλες ακολουθίες δεν είναι κάτι ξεχωριστό, αλλά είναι μέσα προορισμένα να μας παρουσιάσουν ενώπιον του Θεού. Μέσα για να εξωτερικεύσουμε με τα λόγια τους τον ψυχικό μας κόσμο. Μέσα για να προσευχηθούμε και να διδαχθούμε, γιατί μέσα στα πλαίσια των ιερών ακολουθιών προσευχόμαστε και διδασκόμαστε: Διδασκόμαστε προσευχόμενοι και προσευχόμαστε διδασκόμενοι. Σ’ αυτόν τον στόχο προσβλέπουν άλλωστε οι ευχές των ιερών ακολουθιών.

     Όταν πηγαίνεις στην εκκλησία και δεν υπάρχει ακολουθία, μπορείς τότε να προσεύχεσαι με τις προσευχές σου και με τα λόγια σου, μια που δεν είσαι δεσμευμένος, όπως συμβαίνει με τις σκέψεις (τα νοήματα) που εμπεριέχονται στις ιερές ακολουθίες. Για παράδειγμα, στη θεία Λειτουργία λέγεται: «Ἄνω σχῶμεν τὰς καρδίας». Κι εμείς απαντάμε: «Ἔχομεν πρὸς τὸν Κύριον». Και λέμε τούτα τα λόγια «Ἔχομεν πρὸς τὸν Κύριον», έστω κι αν δεν έχουμε τις καρδιές μας δοσμένες στον Κύριο, όπως απαιτεί η ακρίβεια της τάξης και της ακολουθίας. Βέβαια, στην πραγματικότητα, εμείς γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είμαστε μέσα στην ακολουθία: για να προσφέρουμε στον Κύριο τις καρδιές μας, για να τις ανεβάσουμε ψηλά.

     Στη θεία Λειτουργία λέγεται και ψάλλεται: «Πᾶσαν νῦν βιοτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν, ὡς τὸν βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι». Γιατί λέμε αυτό το πράγμα; Γιατί ο ρόλος μας μέσα στη θεία Λειτουργία είναι να εικονίσουμε τα χερουβείμ και να κάνουμε εδώ στη γη αυτό που γίνεται στον ουρανό. Η θεία Λειτουργία είναι η βασιλεία του Θεού εδώ στη γη. Εμείς, στην «Κυριακὴ Προσευχή», στο «Πάτερ Ἡμῶν», ζητάμε (παρότι πολλές φορές δεν το ζητάμε συνειδητά, αλλά λέμε τυπικά τα λόγια της προσευχής) από τον Θεό να έλθει η βασιλεία Του: «Ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου, ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς». Αυτά τα τρία αιτήματα εκπληρώνονται μέσα στις ιερές ακολουθίες και, μάλιστα, στη θεία Λειτουργία. Τι ζητάμε τελικά; «Ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου», δηλαδή να δοξαστεί το όνομα του Θεού, να Τον αναγνωρίσουμε ως μόνον Άγιο και εμείς και οι άλλοι μαζί με μας.

     Οι ιερές ακολουθίες έχουν μια τέτοια δομή, ώστε οδηγούν τον ανθρώπινο νου σ’ αυτή τη δοξολογία του Θεού. Για παράδειγμα, λέμε: «Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι» μετά την ανάγνωση του ιερού Ευαγγελίου. Επίσης, πριν την ανάγνωση του εωθινού ιερού Ευαγγελίου, γίνεται μια δοξολογία του Θεού, όταν λέμε την εκφώνηση: «Ὅτι ἅγιος εἶ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ ἐν ἁγίοις ἐπαναπαύῃ, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπωμεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Προτρεπόμαστε, ζητείται η προσευχή μας, στο να εκφράσουμε τη δοξολογία μας προς τον Θεό. Όταν ομολογούμε ότι στον Θεό ανήκει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, είναι η κατάλληλη στιγμή για μας να σκεφτούμε πόση δοξολογία Τού προσφέρουμε εμείς οι ίδιοι.

     Οι ιερές ακολουθίες μάς δίνουν την ευκαιρία να προσανατολίσουμε τις ψυχές μας προς τον Θεό, μας κάνουν να Τον προσέξουμε, να συνειδητοποιήσουμε την παρουσία Του. Οι ιερές ακολουθίες μάς δίνουν τη δυνατότητα να κάνουμε «κάτι» συγκεκριμένο για τον Θεό ή να κάνουμε «κάτι» συγκεκριμένο ενώπιον του Αυτού του Ίδιου του Θεού. Βγάζουν τον Θεό από τη θέση της κοινής σκέψης και Τον φέρνουν στην ιδιαίτερη σκέψη του πιστού χριστιανού.

     Η δομή και τα μέρη των ιερών ακολουθιών είναι συντεθειμένα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ο άνθρωπος να διδάσκεται από αυτές. Αναφέρομαι σε λειτουργικά κείμενα που περιέχουν διδασκαλίες πίστεως και ηθικής, τις οποίες ακολουθεί η αγία μας Εκκλησία. Αυτό σημαίνει ότι οι ιερές ακολουθίες έχουν τη χάρη να μας δεσμεύουν για τον Θεό, ενώπιον του Θεού και για τη δική μας ωφέλεια, για την πνευματική μας προκοπή.

     Νομίζω πως είναι αυτονόητο πλέον γιατί επιμένω να πηγαίνουν οι άνθρωποι στην εκκλησία, στις ιερές ακολουθίες, στη θεία Λειτουργία. Ας λάβουμε υπ’ όψιν ότι οι ιερές ακολουθίες μάς τοποθετούν ενώπιον του Θεού, στρέφουν την προσοχή μας στον Θεό, καλούν τον Θεό να παρέμβει στη ζωή μας, μας κάνουν εμάς διαθέσιμους για τον Θεό, μας δίνουν την ευκαιρία να εξετάσουμε τον ίδιο τον εαυτό μας και να συνειδητοποιήσουμε το ενδιαφέρον ή την έλλειψη ενδιαφέροντος για ό,τι αναφέρεται στην πνευματική μας πρόοδο.

     Ολόκληρη η εκκλησία, ως οίκος προσκύνησης του Θεού, είναι για μας ο ουρανός πάνω στη γη. Υπάρχει ένας ουρανός υπεράνω αυτού του κόσμου, αλλά υπάρχει και ένας ουρανός πάνω στη γη. Θα έλεγα ότι υπάρχουν πολλοί ουρανοί πάνω στη γη, γιατί και η ψυχή του ανθρώπου μπορεί να γίνει ουρανός πάνω στη γη. Η εκκλησία είναι ο ουρανός πάνω στη γη. Όποιος δεν πηγαίνει στην εκκλησία, αποφεύγει τον ουρανό. Αποφεύγει τη δυνατότητα να μπει στον ουρανό, πριν φτάσει στον ουρανό. Και δεν έχει ελπίδα να φτάσει κανείς στον ουρανό, αν δε βαδίζει μέσα στον επίγειο ουρανό· την εκκλησία.

     Υπάρχουν άνθρωποι που πλήττουν μέσα στην ακολουθία! Και αυτοί πρέπει να συνεχίσουν να πηγαίνουν στην ακολουθία, όχι για να πλήττουν, αλλά για να παύσουν να πλήττουν! Ακόμη, πρέπει να πηγαίνουν στην ακολουθία για να συνηθίσουν με τις σκέψεις (τα νοήματα) της ακολουθίας. Είναι απαραίτητο να είναι παρόντες για να δώσουν έμπρακτη απόδειξη ότι θέλουν να επιτύχουν αυτά που δεν έχουν και ότι ξέρουν ότι δεν μπορούν να επιτύχουν αυτά που επιδιώκουν, έξω από τα πλαίσια των ιερών ακολουθιών, τον επίγειο ουρανό, τη βασιλεία του Θεού πάνω στη γη.

     Επομένως, όλοι όσοι δεν πηγαίνουν στην εκκλησία είναι μακριά από τα δώρα της εκκλησίας και δεν μπορούν να είναι μέτοχοι σ’ αυτά, όπως μέτοχοι είναι οι παρόντες, οι οποίοι συμμετέχουν στις εκκλησιαστικές ακολουθίες και στη θεία Λειτουργία. Έτσι κι εγώ, σ’ αυτόν που δεσμεύεται να ακολουθήσει ένα πνευματικό πρόγραμμα στη ζωή του, η πρώτη συμβουλή που του δίνω είναι: την Κυριακή να πηγαίνει στη θεία Λειτουργία!

     Εγώ επιμένω να πηγαίνουν οι άνθρωποι, αν όχι σε όλες τις ακολουθίες, τουλάχιστον στη θεία Λειτουργία. Κι αν συμβεί κάποιος να μην πηγαίνει στη θεία Λειτουργία, ούτε που κάθομαι να συνομιλήσω μαζί του, γιατί δεν έχω να του πω τίποτε!

     Για παράδειγμα, κάποιος, όταν τον ρώτησα τι κάνει την ώρα που θα έπρεπε να είναι στην εκκλησία, μου απάντησε: «Βλέπω τηλεόραση»! Και τότε του είπα: «Πρόσεξε, αυτό σημαίνει ότι μπροστά σου έχεις την τηλεόραση, ενώ γύρισες στον Θεό την πλάτη σου. Άλλαξε τώρα τακτική, πήγαινε στην εκκλησία, ώστε να έχεις ενώπιόν σου τον Θεό και πίσω σου την τηλεόραση».

     Οι άνθρωποι πολλές φορές κάνουν απρόσεκτα πράγματα. Αν ρωτήσεις κάποιον γιατί δεν πηγαίνει στην εκκλησία, σπάνια θα ακούσεις απ’ αυτόν ότι δεν πιστεύει και γι’ αυτό το λόγο δεν πηγαίνει στην εκκλησία. Στην πραγματικότητα όμως, αυτός που δεν πηγαίνει στην εκκλησία, δεν έχει τόση πίστη όση χρειάζεται για να πάει στην εκκλησία. Δεν έχει τόση πίστη όση χρειάζεται για να παραμείνει στην εκκλησία, ούτε τόση πίστη όση χρειάζεται για να παρακολουθεί τις ακολουθίες της εκκλησίας.

     Δεν είναι δυνατόν να γίνει πρόοδος πνευματική μακριά από τα έργα της πίστης. Η πίστη αυξάνει με τα έργα της πίστης. Αν οι πιστοί νηστεύουν, τότε και οι λιγότερο πιστοί πρέπει να νηστεύουν, για να έχουν έμπρακτη πίστη που θα τους ενισχύει στην πίστη. Αν οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία, πρέπει και ο λιγότερος πιστός να πάει, για να έχει, έστω, μια προσωπική παρουσία στην εκκλησία.

     Κάποιος μου έλεγε: «Πάτερ, εσείς μου λέτε να πηγαίνω στην εκκλησία, αλλά δεν μπορείτε να φανταστείτε, πόσες κακές σκέψεις κουβαλάω εκεί! Πόσα μολυσμένα πράγματα κουβαλάω μέσα στο μυαλό μου!». Γνωρίζω ότι οι άνθρωποι μεταξύ τους είναι πολύ διαφορετικοί, αλλά ξέρω επίσης και αυτό: ότι, χωρίς να πηγαίνεις εκεί όπου υπάρχει η Δωρεά, η Χάρη του Θεού, δεν μπορείς να δεχθείς μέσα σου τη Χάρη του Θεού. Επομένως, πηγαίνεις έτσι όπως είσαι, με σκέψεις, όσο κι αν είναι μολυσμένες, όσο κι αν είναι κατώτερες. Πηγαίνεις εκεί, διότι μόνο έτσι μπορεί να έλθει ο καιρός που θα καθαρίσει το μυαλό σου και δε θα έχεις πλέον τις κατώτερες σκέψεις που έχεις τώρα. Η συμμετοχή στις ιερές ακολουθίες είναι μια αφορμή διδασκαλίας και ένα είδος σχολείου.

     Έφτασα στο συμπέρασμα ότι οι ιερές ακολουθίες είναι η βοή του Πνεύματος. Στις Πράξεις των Αποστόλων, εκεί που γίνεται λόγος για την Κάθοδο του Αγίου Πνεύματος, τονίζεται: «Και ξαφνικά, ήρθε από τον ουρανό μια βοή σαν να φυσούσε δυνατός άνεμος» (Πράξ. 2, 2). Αυτή τη βοή κάνουμε εμείς αισθητή με τις ιερές ακολουθίες. Και, συγκεκριμένα, τα λειτουργικά κείμενα, τα εμπνευσμένα από το Άγιο Πνεύμα, τα φέρνουμε στο προσκήνιο, τα κάνουμε ενεργά με τα λόγια μας στις ιερές ακολουθίες, είτε όταν τα εκφωνούμε είτε όταν τα ψάλλουμε. Στις ιερές ακολουθίες, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, είτε πιστεύουμε είτε όχι, βρισκόμαστε μέσα στη βοή του Πνεύματος, μέσα στη βοή του ανέμου, που δεν ξέρουμε από πού έρχεται και πού πηγαίνει (πρβλ. Ιωάν. 3, 8), αλλά έχουμε συνείδηση του ανέμου και της κατεύθυνσης και του ότι Αυτό πρέπει να μας οδηγήσει προς τον Θεό. Βρισκόμαστε μέσα στο βουητό των υδάτων, τα οποία κάνουν αισθητή την παρουσία τους και με το βουητό. Εμείς οι ίδιοι προβάλλουμε το βουητό με τα λόγια που λέμε ή ψάλλουμε. Τελικά, όπου είναι παρών το Άγιο Πνεύμα, υπάρχει και ο στροβιλισμός του ανέμου, που ακούστηκε κατά την Κάθοδο του Αγίου Πνεύματος· πρόκειται πάλι για ένα βουητό, βουητό δοξολογίας του Θεού.

     Έτσι λοιπόν, έχοντας αυτή τη χαρά και, μάλιστα, την πεποίθηση ότι οι ιερές ακολουθίες μάς βοηθούν, είναι απαραίτητο (τουλάχιστον) την Κυριακή να συμμετέχουμε σ’ αυτές. Πρέπει να συμμετέχουμε στη θεία Λειτουργία και να κρατάμε αυτή την ιερή συνήθεια, όσο μπορούμε. Να μην προτιμήσουμε τίποτε άλλο από την ακολουθία. Γιατί, άμα πιστεύεις στον Θεό, τότε δυο ώρες τη βδομάδα για τον Θεό και, μάλιστα, μια μέρα που είναι του Θεού, δεν είναι τίποτε σπουδαίο! Ενώ, αν δεν πιστεύεις στον Θεό, τότε ίσως και τα πέντε λεπτά για σένα να είναι κάτι πολύ «μεγάλο»! Υπάρχουν άνθρωποι, που δεν κάθονται ούτε πέντε λεπτά μέσα στην εκκλησία. Καμιά φορά ίσως μπαίνουν μέσα σ’ αυτή για να δουν πώς είναι το εσωτερικό μιας εκκλησίας. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει αφοσίωση στον Θεό, ούτε και πρόοδο σε μια αυθεντική χριστιανική ζωή…

ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΠΑΡΑΪΑΝ

(1929–2009)

※

[«Ο Γέροντας Θεόφιλος Παραϊάν

(Χωρίς φως, φωτισμένος)»,

Μέρος Β΄, Κεφ. 2ο, §1–§10,

σελ. 199–218 (βασικά αποσπάσματα),

Μετάφραση–Επιμέλεια:

Πρωτοπρεσβύτερος

Κωνσταντίνος Καραϊσαρίδης,

Εκδόσεις «Άθως»,

Αθήνα 2007.

Επιμέλεια ανάρτησης,

επιλογή θέματος και φωτογραφιών,

πληκτρολόγηση κειμένου:

π. Δαμιανός.]

※

⁜

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Ειλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.

⁜