ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΦΩΤΙΣΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ
Ο άγιος Γρηγόριος καταγόταν από παρθικό βασιλικό αίμα. Ήταν γιος του Αρσακίδου σατράπου Ανάκ, ο οποίος με διαταγή του βασιλιά Αρταξέρξη (Αρτασίρ) σκότωσε τον βασιλιά της Αρμενίας Τιριδάτη Β΄ τον Μέγα (Χοσρόη κατά τις αρμενικές πηγές, 217-238).
Εκδικούμενοι το έγκλημα οι Αρμένιοι σατράπες κατέσφαξαν όλη την οικογένεια του Ανάκ (238), εκτός από τον διετή τότε Γρηγόριο, τον οποίο η τροφός του φυγάδευσε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Εκεί ο άγιος βαπτίσθηκε και έλαβε ελληνοχριστιανική παιδεία. Όταν μεγάλωσε, νυμφεύθηκε κόρη βασιλικής οικογένειας και απέκτησε δύο γιους, τον Βαρτάνη και τον Αριστάκη, τους οποίους ανέθρεψε με την Πίστη του Χριστού.
Στην Καισάρεια βρισκόταν εξόριστος από τον Αρταξέρξη ο γιος του φονευθέντος Χοσρόη Τιριδάτης Γ΄. Γνωρίζοντας ο Γρηγόριος τον φόνο που είχε διαπράξει ο πατέρας του, συνδέθηκε μαζί του και του προσέφερε τις υπηρεσίες του, χωρίς να του αποκαλύψει την καταγωγή του. Το 287 ο Τιριδάτης με την υποστήριξη των Ρωμαίων ανέκτησε τον θρόνο της Αρμενίας, οπότε και ο Γρηγόριος επέστρεψε στην πατρίδα του. Επειδή όμως διάπυρη αγάπη προς τον Θεό έφλεγε τη ψυχή του, εγκατέλειψε τον κόσμο και αναχώρησε στην έρημο, για να ζήσει ως ασκητής.
Ανερχόμενος στον θρόνο ο Τιριδάτης Γ΄, αντί να αναγνωρίσει το φιλάνθρωπο χέρι του Θεού στην ευεργεσία που του έγινε, αφοσιώθηκε με ζήλο στην ειδωλολατρία. Επειδή δε επιθυμούσε να έχει συγκοινωνό στις θυσίες και τον φίλο του Γρηγόριο, τον κάλεσε στα ανάκτορα και προσπάθησε να τον πείσει να αρνηθεί την Πίστη του Χριστού και να προσφέρει ως θυσία στον βωμό της θεάς Αναχίτ (Αρτέμιδος) ένα στεφάνι από άνθη.
Μπροστά στην αμετάπειστη εμμονή του Γρηγορίου, ο βασιλιάς καταλήφθηκε από μανία και τον υπέβαλε σε απάνθρωπα βασανιστήρια. Κρεμασμένον κατακέφαλα, από το ένα πόδι τον έδερναν με ραβδιά ροδιάς, ενώ από κάτω τον κάπνιζαν με βρωμερότατη κοπριά. Έσφιξαν την κεφαλή του με μηχανικό όργανο και έριξαν με σύριγγα στα ρουθούνια του ποτάσα και ξίδι, ανάμικτα με αλάτι και νίτρο, των οποίων η δριμύτητα εισήλθε ως τον εγκέφαλό του. Κατόπιν, κατέκαυσαν την κεφαλή του με δερμάτινο θύλακα γεμάτο θερμότατη στάχτη, τον κρέμασαν κατακέφαλα και του έριξαν προς καταισχύνη του από τον αφεδρώνα άφθονο νερό στην κοιλιά του.
Όσο ο Τιριδάτης χλεύαζε τον Θεό του Γρηγορίου, τόσο ο άγιος, ενδεδυμένος την πανοπλία της Πίστεως, εξερχόταν αβλαβής από τα βασανιστήρια και ευχαριστούσε τον Θεό που τον αξίωνε να πάσχει υπέρ του Ονόματός Του.
Όταν ο βασιλιάς έμαθε ότι ο Γρηγόριος ήταν γιος του φονιά του πατέρα του, τον έριξε δεμένο σε βαθύ και αφεγγές ξεροπήγαδο γεμάτο δηλητηριώδη ερπετά, για να βρει από τα δήγματά τους φρικτό θάνατο. Ανάμεσά τους ο Γρηγόριος έζησε κατά τη θεία Πρόνοια δώδεκα χρόνια, τρεφόμενος κρυφά από μια χήρα γυναίκα.
Μετά τον μαρτυρικό θάνατο που υπέστη η αγία Ριψιμία και η συνοδία της από τον Τιριδάτη, ο άνομος βασιλιάς έχασε τα λογικά του και συνέβοσκε με τους χοίρους. Από την εκ Θεού αυτή τιμωρία τον έσωσε η αδελφή του η Χοσροβιδούκτα. Όταν πληροφορήθηκε στον ύπνο της ότι ο βασιλιάς θα λυτρωθεί από τα δεινά του μόνον με τη μεσιτεία του Γρηγορίου, έδωσε εντολή και οι άρχοντες τον έβγαλαν από το ξεροπήγαδο ύστερα από τόσα χρόνια ζωντανό και τελείως αβλαβή. Με την προσευχή του Γρηγορίου ο βασιλιάς θεραπεύθηκε και πίστευσε στον Χριστό. Το παράδειγμά του ακολούθησαν όλοι οι συγγενείς του, οι μεγιστάνες και πλήθος λαού. Ο άγιος τούς κατήχησε και ανήγειρε ναό προς τιμήν της παρθενομάρτυρος Ριψιμίας και της συνοδίας της, για να καταθέσει εκεί τα λείψανά τους. Στο κτίσιμο βοηθούσε με πολλή ταπείνωση και ο Τιριδάτης, σκάβοντας μόνος του τον τόπο και μεταφέροντας στους ώμους του μεγάλες και βαριές πέτρες.
Αμέσως μετά έστειλε τον Γρηγόριο με τιμητική συνοδία στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο τότε επίσκοπός της Λεόντιος τον χειροτόνησε επίσκοπο Αρμενίας με τον τίτλου του «καθολικού», δηλαδή του πατριάρχη (περί το 300).
Επιστρέφοντας στην πατρίδα του ο Γρηγόριος, βάπτισε τον βασιλιά και πλήθος λαού στον ποταμό Ευφράτη. Κατόπιν εγκατέστησε την έδρα του στην πόλη Αστισάτ και ανέλαβε περιοδείες σε όλη τη χώρα για τον εκχριστιανισμό της και την οργάνωση της Εκκλησίας. Χειροτόνησε ιερείς, εγκατέστησε επισκόπους, ανήγειρε ναούς, κανόνισε τα της λατρείας, κατηχούσε, βάπτιζε και θεράπευε κάθε ασθένεια.
Σε όλα είχε βοηθό του τον βασιλιά, ο οποίος προικοδοτούσε πλούσια τις εκκλησίες και του παρείχε κάθε συμπαράσταση στο αποστολικό έργο. Έτσι, η Αρμενία κατέστη χριστιανικό κράτος, το οποίο μετέδωσε το φως του Χριστού και στους γειτονικούς της λαούς: Πέρσες, Μήδους και Ασύριους.
Το 320 ο Γρηγόριος, έχοντας στερεώσει την ειρήνη του Χριστού σε όλη την Αρμενία, κατέστησε τον γιο του Αριστάκη αρχηγό της Εκκλησίας, ενώ αυτός αποσύρθηκε στο όρος Manyea, για να ζήσει με άσκηση τις υπόλοιπες μέρες της ζωής του. Εκεί, μετά από λίγα χρόνια (328) βρέθηκε νεκρός από κάποιον ποιμένα και ενταφιάσθηκε στην Thortan του Ευφράτη, κοντά στην Αστισάτ.
—ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ—
Ἦχος
γ΄. Θείας Πίστεως.
Θείας πίστεως, τῇ γεωργίᾳ, ἐνεούργησας, βροτῶν καρδίας, κατασπείρας τὴν τοῦ Λόγου ἐπίγνωσιν, καὶ λαμπρυνθεὶς μαρτυρίου τοῖς στίγμασιν, ἱεραρχίᾳ Γρηγόριε ἔφανας. Πάτερ Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
—ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ—
Ἦχος
β΄. Τοὺς ἀσφαλεῖς.
Τὸν εὐκλεῆ, καὶ Ἱεράρχην ἅπαντες, ὡς Ἀθλητὴν τῆς ἀληθείας σήμερον, οἱ πιστοὶ θείοις ἐν ᾄσμασι, καὶ ὑμνῳδίαις εὐφημήσωμεν, Γρηγόριον ποιμένα, καὶ διδάσκαλον, τὸν ἔκλαμπρον φωστῆρα καὶ παγκόσμιον· Χριστῷ γὰρ πρεσβεύει, ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.
—ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΟΝ—
Γρήγορος τοῖς τρόποις ἀναδειχθείς, πρὸς θεογνωσίας, διεγείρεις τὸν φωτισμόν, τοὺς τῇ δυσσεβείᾳ, ὑπνώττοντας ἀθλίως, Γρηγόριε τρισμάκαρ ἀξιοθαύμαστε.
[ Ιερομονάχου
Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου:
«Νέος Συναξαριστής
της Ορθοδόξου Εκκλησίας»·
Τόμος 1ος, σελ. 355–357·
Διασκευή εκ του Γαλλικού:
Ιερόν Κοινόβιον
Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
Ορμύλια Χαλκιδικής.
Εκδόσεις «Ίνδικτος»·
Αθήναι, Φεβρουάριος 20112.
Επιμέλεια ανάρτησης:
π. Δαμιανός. ]
Επιτρέπεται
η αναδημοσίευση των αναρτήσεων
από το «Ειλητάριον»,
αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα
ως πηγή προέλευσης.
