ΑΠΟΓΝΩΣΗ–ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ–ΑΠΟΚΑΡΔΙΩΣΗ

ΑΠΟΓΝΩΣΗ–ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ–ΑΠΟΚΑΡΔΙΩΣΗ

Όλος ο αγώνας μας –σα χριστιανοί και σαν πιστοί– είναι να μη γίνει η ζωή μας ένας πεσιμιστικός ύμνος και μια τιμητική ραψωδία προς την απόγνωση. Υπάρχει πολύ βοήθεια, πολύ στηριγμός, μεγάλη ανάπλαση και απερίγραπτη ανακαίνιση που μας δίνει η Χάρη και η αγάπη του Θεού. Σε τέτοιο βαθμό, που φτάνουμε στο σημείο πραγματικά εμείς να αδικούμε τους εαυτούς μας, προσέχοντας μονομερώς ή υπερβαλλόντως στα «δεινά» που μας βρίσκουν. Αυτή η προσοχή είναι επιζήμια και μοιάζει σα το σκουριασμένο σύρμα πάνω στο οποίο είναι κρεμασμένη η ψυχή μας· αγωνιωδώς μετέωρη πάνω από τα ερέβη της οποιασδήποτε, εσωτερικής ή εξωτερικής, κόλασης.

Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να πλέκει αστείες και ανεδαφικές αμπελοσοφίες πάνω στην ταπείνωση και τον πόνο του γερμένου αδελφού. Αλλά και κανένας πονεμένος και συντετριμμένος αδελφός δε δικαιούται –στο βαθμό που γνωρίζει και ευθύνεται– να εθελοτυφλεί και να παραγκωνίζει τη Χάρη του Θεού που βρίσκεται τόσο φιλόστοργα σιμά του, προκειμένου να τον σώζει, όπως Αυτή μόνο γνωρίζει. Ο άνθρωπος είναι πολύ πιο πάνω από «αυτό» που βρίσκει, συναντάει και βιώνει στο επίγειο επίπεδο. Και το μεγαλύτερο θαύμα πάνω σε αυτή τη γη –που σύμφωνα με τον Ψαλμωδό Δαβίδ, λέγεται αλλιώς και «κοιλάδα του κλαυθμού» (Ψαλμ. πγ΄ 7)– είναι η ελπίδα και η χαρά. Ο Χριστός και οι Άγιοί Του, διακονούν ακατάπαυστα τη δική μας ανημποριά, τη δική μας αδυναμία και τη δική μας ευτέλεια. Αλλά η συγγνωστή αδυναμία της φύσης μας ή η παθητικότητα και παθογένειά της, να μη γίνει υπολανθάνοντας νόμος και ένα πλούσιο σε άλλοθι καταφύγιο ισχυρισμών, να μη γίνει κόλλημα και σταθμός με παγιωμένα δικαιολογήματα για τη ζωή μας. Είναι μια μορφή αδικίας αυτό που συμβαίνει, μια πελώρια αυτοαδικία που διαπράττουμε, όταν η απόγνωση φτάνει να εκφέρεται σαν επαναλαμβανόμενος κακός ορισμός για τη ζωή μας: «Έχω απόγνωση, άρα δεν πρέπει να ζω! Άρα να ζω μακρυά από τον Θεό της ζωής μου!». Λες και στέλνουμε έμμεσα και σπασμωδικά ένα κατεπείγον μήνυμα αγανάκτησης προς τον Θεό, γνωστοποιώντας την παντογνωσία και την αγάπη Του τη διαπίστωσή μας, ότι Αυτός φταίει που λυπόμαστε, ότι Αυτός είναι η αιτία όλων των κακών μας!

Ανατρέχοντας στη Χάρη του Θεού, στα Μυστήρια της Εκκλησίας, μαθαίνουμε όχι μόνο να αντιμετωπίζουμε «διαφορετικά» τα πράγματα. Αυτό, όσο σημαντικό και να είναι προς στιγμή, ωστόσο είναι πολύ λίγο για μας που ερχόμαστε σκληρά αντιμέτωποι με όλες τις απογνωσιακές μας στιγμές. Επομένως, η συνηθισμένη συμβουλή και σύσταση της «διαφορετικής αντιμετώπισης», δεν είναι παρά το λυτρωτικό «τρικ» που μπορεί κάλλιστα να μας δώσουν όλοι οι «ειδικοί»: ένας ακριβός ψυχολόγος–ψυχίατρος, ένας εκκοσμικευμένος ορθόδοξος, ένας θωπευτικός καθολικός, ένας γλυκανάλατος προτεστάντης, ένας αχαρίτωτος αγνωστικιστής, ένας φαιδρός αστρολόγος ή ψεύτης γκουρού, για μια πρόσκαιρη ανακούφιση, για ένα περιστασιακό βόλεμα, για μια γρήγορη τακτοποίηση της εικόνας μας, για ένα χρύσωμα του χαπιού, για ένα στάχτωμα στα μάτια. Ασφαλώς, όλοι αυτοί, αγνοούν ότι, η απόγνωση που καίει και ζεματάει ενδόμυχα τη ψυχή, δεν είναι μόνο μια «τραυματική συμπεριφορά» που αντιμετωπίζεται με ένα σωρό καταπλάσματα άλλων εξωτερικών συμπεριφορών. Αλλά αντίθετα είναι επώδυνη κατάσταση και δαιμονικώτατο πάθος που θραύει κυριολεκτικά τις αντοχές του ανθρώπινου πνεύματος. 

Εκείνη όμως η υπέροχη και σπάνια ψυχή που θρέφει μέσα της αυθεντικές, έμπονες και διψαλέες απαιτήσεις, στρέφεται με καλή αγωνία και με ισχυρή προσδοκία προς τον Θεό, τον «μόνον δυνάμενον σῶζειν» Σωτήρα της, πρόσωπο προς πρόσωπο· και όχι προς τις πεπατημένες και εύκολες λύσεις των χαπιών, των τεχνικών, των σεμιναρίων, των ομάδων, των κύκλων, των ασκήσεων, των διαλογισμών, των ιδεολογημάτων και των ιδεοληψιών. Με τη Χάρη του Θεού, με τη συμμαχία των Μυστηρίων της Εκκλησίας και με τη συμπαράσταση των Αγίων, όλα σε οργανική σχέση, όλα σε κοινωνία που πάλλεται και υπάρχει μέσα μας, βιώνουμε σταυραναστάσιμα τον κάθε πόνο και την κάθε δοκιμασία που μας βρίσκει· αισθανόμαστε την απερίγραπτη αμαρτωλότητά μας και, παρά το γεγονός ότι λυγίζουμε και αποκάμνουμε ως άνθρωποι, μαθαίνουμε δυναμικά να υπερβαίνουμε πολλά, χωρίς καλά–καλά να συνειδητοποιούμε πώς. Μετά τη σφοδρή καταιγίδα, νοιώθουμε ειρηνικοί και ευεργετημένοι: η απόγνωσή μας ήταν το κατώφλι που έπρεπε οπωσδήποτε να διαβούμε για να εισέλθουμε εμπειρικά στην εστία της θείας αγάπης.

Η απόγνωση, όπως και η απόγνωση όλων των συνανθρώπων μας σήμερα, μοιάζει σαν την κινούμενη άμμο. Όσο μπαίνουμε στον πειρασμό και πατάμε πάνω σ’ αυτήν, τόσο μας βυθίζει προς τα κάτω. Και όσο βυθιζόμαστε μέσα της, τόσο μισούμε το μυστήριο της ζωής που χάνουμε οριστικά, τόσο απεχθανόμαστε τα πρόσωπα που μετέχουν σε αυτό το μυστήριο και σε αυτή τη ζωή. Αυτό το επίκτητο μίσος όμως, εύλογα δεν είναι ικανό ούτε να κρίνει επάξια τη ζωή που μας προσφέρθηκε ούτε να δικαιολογήσει την ηττοπαθή στάση μας σε αυτήν. 
Η απόγνωση, είναι η φωνή της ανταριασμένης λογικής που βλέπει διαστρεβλωτικά όλα τα πράγματα, επιδιώκοντας έτσι να βρει μιαν άκρη αυτοδικαίωσης μέσα από την ομίχλη που συσσώρευσαν στην πάσχουσα ψυχή τα τόσα και τόσα αδιέξοδα. 
Η απόγνωση, είναι η κραυγή μιας άρρωστης διαμαρτυρίας για τα όσα εγωικά θελήματα μέσα μας έγιναν θρύψαλλα και δεν πραγματώθηκαν. 
Η απόγνωση, είναι ο παρατεταμένος λυγμός του κυνισμού που για χρόνια βασίλευε αγέρωχος και άκαμπτος επάνω στην κάθε μας κρίση και αντίληψή μας. 
Η απόγνωση, είναι ο άηχος και εκκωφαντικός συριγμός της πτώσης της μονοκρατορίας του εγώ μας πάνω στα αιχμηρά βράχια του κατά πάντα ασυμπαθέστατου κόσμου μας.
Η απόγνωση, είναι η αναπόδραστη παρενέργεια της ασπλαχνίας και της αναλγησίας στις οποίες υπήρξε, εγνωσμένα ή μη, θλιβερός ουραγός η ύπαρξή μας.
Επίσης, η απόγνωση είναι το κύριο και πρωταρχικό από τα ζοφερά πάθη που συντελεί τα μάλα στο να μένουμε, μόνιμα και εθελούσια, τυφλοί και αόμματοι: να μη βλέπουμε και να μην αισθανόμαστε καν την παντοδύναμη βοήθεια του Θεού που μας παρέχεται τόσο άφθονα και αδαπάνητα, παντού και πάντοτε. 
Είναι λυπηρό το γεγονός αλλά τελείως ρεαλιστικό, ότι, γενικά ή ειδικά, αργούμε θανάσιμα να συνειδητοποιήσουμε βαθειά ότι, η δική μας απόγνωση, είναι και θα είναι η υπέρτατη χαρά του αιώνιου εχθρού μας, του διαβόλου. Η δική μας λύπη και θλίψη, είναι και θα είναι το δικό του πανηγύρι και ξεφάντωμα. 
Και, το κυριώτερο; 
Η δική μας χαρά και ελπίδα, είναι και θα είναι η καλύτερη δοξολογία, η ευαρεστότερη και τελειότερη θυσία που θα μπορούσαμε να προσφέρουμε ποτέ στον Θεό. 
Γιατί αυτό; Γιατί θυσιάζουμε εκείνη την αλάνθαστη λογική που μας ωθεί επιτακτικά να λυπόμαστε ακατάπαυστα, για την εμβίωση και σκέπη της θεϊκής Χάριτος, για τη σωτήρια σχέση ενός Πατέρα Θεού που, φαινομενικά, και αόρατος μάς είναι και όχι τόσο αισθαντικός όσο θα θέλαμε. 
Όμως, μετά από θερμή προσευχή, με τη ζωντανή πίστη της καρδιάς, επιλέγουμε τελικά να συμπορευθούμε και να συζήσουμε με τη Χάρη του Θεού κι αφηνόμαστε σαν τα παιδιά πλήρως σ’ Αυτήν, για να οδηγηθούμε με την ταπεινή παντοδυναμία Της στη χαρά και την ελπίδα του Χριστού. 
Και αυτό μας σώζει!

Το εύκολο είναι να ζούμε πάντα μέσα στο κλουβί που θέλει οπωσδήποτε να βρισκόμαστε μέσα του καθηλωμένοι, η απόγνωση. Το δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο, το ωραίο, το ευγενές και το ουσιαστικό, είναι να γινόμαστε υπερβατικοί άνθρωποι. Να αρπάζουμε και να αρπαζόμαστε από τη Χάρη του Θεού και –ει δυνατόν– να χορεύουμε επάνω στα συντρίμμια, ακυρώνοντας και λιγοστεύοντας, λίγο–λίγο, στιγμαία ή ολοκληρωτικά, με τη δύναμη της Χριστοχαράς, κάθε πόνο και κάθε πειρασμό. 

Δε θέλει πολύ ο άνθρωπος να λυγίσει και να καταποθεί από την απόγνωση του άφιλου κόσμου και των αμαρτιών του. Αλλά δε θέλει και τίποτα ο άνθρωπος, εάν καταφύγει με όλη του την καρδιά στον Χριστό, να συντρίψει αυτό που πάει –κάθε φορά και όλες τις φορές– να τον συντρίψει. Ποιο; Αυτό το θεομάχο και μισάνθρωπο τρίπτυχο που το συνθέτουν άριστα η απόγνωση, η απελπισία και η αποκαρδίωση. Αυτό, το τόσο εθιστικό, για την εγκεφαλική μας λογική, τρίδυμο της συμφοράς μας και του αυτοχειριασμού μας!

πατὴρ Δαμιανὸς