ΜΑΡΘΑ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑ

ΜΑΡΘΑ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑ
(Το πρόβλημα 

ανάμεσα στην αφοσίωση της καρδιάς 

και τη μέριμνα των έργων μας.)

     Καθώς πορευόταν με τους Μαθητές Του, ο Ιησούς, μπήκε σ’ ένα χωριό (τη Βηθανία) και εκεί Τον υποδέχθηκε στο σπίτι της κάποια γυναίκα που την έλεγαν Μάρθα. Αυτή είχε και μια αδελφή που ονομαζόταν Μαρία και η οποία κάθισε σιμά στα πόδια του Ιησού και άκουγε με τεταμένη προσοχή τα λόγια της διδασκαλίας Του. Αντίθετα, η Μάρθα δούλευε ασταμάτητα για τους φροντίσει και να τους περιποιηθεί. Αυτή λοιπόν κάποια στιγμή γύρισε προς τον Ιησού και Του είπε: «Κύριε, δε νοιάζεσαι που η αδελφή μου μ’ άφησε μόνη να Σε περιποιούμαι; Πες της λίγο να έρθει να με βοηθήσει!». Ο Ιησούς τότε της αποκρίθηκε: «Μάρθα, Μάρθα! Ασχολείσαι, βασανίζεσαι, ταλαιπωρείσαι κι αγωνιάς για πολλά πράγματα· ενώ ένα μόνο χρειάζεται. Αυτό λοιπόν το ύψιστο καλό διάλεξε και η Μαρία και δεν πρόκειται να της το αφαιρέσει κανείς!» (βλ. Λουκ. 10, 38-41).

     Καλά και ορθότατα οι άγιοι Πατέρες είδαν στο «αμέριμνο», «ατύρβαστο» και «ησύχιο» πρόσωπο της Μαρίας το αξεπέραστο θεοχαρίτωτο πρότυπο της Μυστικής Θεωρίας· η οποία, ως εσωτερική κατάσταση αγιασμού και χάριτος, είναι προκριτέα από κάθε άλλη δραστηριότητα, όσο «ενάρετη», «επαινετή», «ωφέλιμη» και «ιερή» μπορεί αυτή να φαίνεται και να είναι. Η παγίδα των Καθολικών και των Προτεσταντών είναι τα «έργα», η «δράση», η «προσφορά». Ο βιωματικός ορίζοντας για την Ορθοδοξία είναι η μετάνοια, η συντριβή, η ευχή, ο θείος πόθος και έρωτας, η καρδιακή και όχι νομικιστική πρόσκτηση των θείων αρετών ως ιδιωμάτων του ζώντος Θεού, η μεθεκτική μας ένωση με το Θείο. Γι’ αυτό και η διά της Ευχής, κυρίως, βαρυσήμαντη προσήλωση του νου και της καρδιάς μας στο εράσμιο Πρόσωπο και ζωοποιό Λόγο του Χριστού, υπερβαίνει σε πνευματική αξία κατά πολύ τον κόπο και τον λόγο οποιουδήποτε άλλου εξωτερικού έργου (act). Ο μοναδικός λόγος, ο σκοπός, η αξία και το νόημα όλων των έργων και των δραστηριοτήτων του ανθρώπου είναι (και πρέπει να είναι) η μυστική ένωση και η αδιάσπαστη κοινωνία του με τον Σωτήρα Χριστό, χωρίς την οποία αναλόγως μετριάζεται ή απολείπεται η κάθαρση, ο φωτισμός, ο αγιασμός και η εν Χριστώ θέωση από την καρδιά και ζωή μας. Εάν τα όποια «καλά» ή τα όσα «θρησκευτικά» μας έργα δεν εγχριστωθούν και δεν χαριτωθούν μυστικά από την εν Χριστώ κοινωνία και εμπειρία, μπορούν κάλλιστα να αποτελέσουν θλιβερά τεκμήρια των αδιάκριτων υπηρεσιών μας στη ψυχοβλαβή κενότητα των οικείων παθών και της αμαρτίας μας. Πολλά επιφανή έργα κάλυψαν αθεράπευτες αδυναμίες και πτώσεις μας στη ζωή αυτή· όπως επίσης πολλές ενασχολήσεις και μέριμνες γέννησαν εσμό ανομολόγητων αμαρτιών, δίχως καν εμείς να το αντιληφθούμε. Όταν ο Χριστός μάς λέει: «Υἱέ Μου, δός μοι σὴν καρδίαν!» (Παροιμ. 23, 26), είναι γιατί ανατρέπει δυναμικά με την Αγάπη και την Αλήθεια Του κάθε γήινη ιεράρχηση και λογική προτεραιότητα που συντηρούσαμε αυταπατώμενοι μέσα μας, απευθύνοντας προς την ελευθερία και την κρίση της συνείδησής μας τη σωτήρια πρόκληση του να γίνει Αυτός μόνο το μοναδικό έργο, η πράξη και η μέριμνα της ψυχής μας, εκείνη η «αγαθή μερίδα» που διάλεξε με την απλή καρδιά της η Μαρία και αποδοκίμασε με την απειρία του αδιάκριτου κόπου της η Μάρθα.

     Δεν «είναι» λοιπόν τα εξωτερικά μας έργα ο εαυτός μας ούτε και η ψυχή μας· ούτε άλλωστε τα έργα αυτά αποδεικνύουν ή διασφαλίζουν τη μυστική ενοίκηση του Χριστού στην καρδιά μας. Οι άγιοι δεν είχαν «έργα», είχαν Χάρη Θεού μέσα τους· και είχαν Χάρη Θεού, γιατί ήταν βαθυκάρδια ταπεινοί όπως ο Χριστός που αγάπησαν ισόβια πέρα από κάθε «έργο» ή «αεργία». Η Μάρθα κόπιασε πραγματικά για τον Χριστό. Αλλά ο κόπος της διακονίας της έγινε μια ματαιοπονία, μια και αδυνατούσε η ίδια να προσλάβει στην καρδιά της το ζωογόνο όμβρο της θείας Διδασκαλίας. Το μοναδικό κέντρο της καρδιάς της Μάρθας έγινε η ενθουσιώδης διακονία της. Αντίθετα, η Μαρία άφησε αθόρυβα πίσω της κάθε τύρβη, έννοια και κόπο και κάθισε αφοσιωτικά στα πόδια του Κυρίου ακούγοντάς Τον προσεκτικά και ανεπηρέαστα. Τι «έργο» μπορεί να φαίνεται και να υπάρχει σε όλο αυτό; Λογικά και φαινομενικά, απολύτως κανένα! Στη Μαρία πραγματοποιήθηκε στην εντέλεια το: «Σχολάσατε καὶ γνῶτε ὅτι Ἐγώ εἰμι» (Ψαλμ. 45, 11). Το χριστοκεντρικότατο έργο της Μαρίας είναι και αφανές και ακατάληπτο. Ήταν «φυσικό» λοιπόν η Μάρθα να τολμήσει να εκφράσει μια «αδελφική» διαμαρτυρία, με όλο το θάρρος που της ενέπνεε η οικογενειακή φιλία της με τον Κύριο. Ο Χριστός απαντώντας στην «ανθρώπινη» δυσαρέσκεια ή αγανάκτηση της Μάρθας, τοποθετεί τα πράγματα στη σωστή τους σειρά, ενώ ταυτόχρονα μας αποκαλύπτει την ακατάλυτη υπεροχή, τη σημασία και τη σημαντικότητα ενός αθέατου αλλά πολύτιμου έργου: του ενδόμυχου έργου της προσευχής, της νίψης, της προσοχής και της προσήλωσης της καρδιάς μας προς Αυτόν. Στη θέση της Μάρθας βρίσκεται όλη η ανήσυχη και ταραγμένη ανθρωπότητα, η συντριπτική πλειονότητα της οποίας είτε αγνοεί, είτε δεν κατανοεί, είτε δυστυχώς και απωθεί ακόμη το μεγάλο και υψηλό «έργο» της χαρίτωσης και του αγιασμού του ανθρώπου, που είναι ο σκοπός της ζωής του, η ζωή της ζωής του. Ο αγιασμός όμως δίδεται εκ της Χάριτος, ως ανέλπιστη και αφάνταστη δωρεά, «οὐκ ἐξ ἔργων νόμου» (Γαλ. 2, 16)· «οὐ διὰ τὰς δικαισύνας ἡμῶν (οὐ γὰρ ἐποιήσαμέν τι ἀγαθὸν ἐπὶ τῆς γῆς)» (θ. Λειτουργία Μεγάλου Βασιλείου· Δ΄ Ευχή Αγίας Αναφοράς). Η καρδιά μας πρέπει να αποκτήσει ένα κέντρο· τον Χριστό. Ο Χριστός πρέπει να γίνει η καρδιά μας, όχι η δράση και η τύρβη μας. Από την άλλη, ο Χριστός δεν είπε και δεν αξίωσε ποτέ από εμάς να γίνουμε νιρβανιστικά άεργοι στην τόσο απαιτητική και αδυσώπητη καθημερινότητά μας· δεν ήρθε στον κόσμο αυτόν για να αφαιρέσει ή να ακυρώσει στυγνά (κάποιο ή κάποια από) τα έργα μας, αλλά τουναντίον μας καλεί στο Πρόσωπό Του, στη σχέση μας μαζί Του, να ανακραθούμε σωτήρια με τον Εαυτό Του, με τη Χάρη Του, εμείς και τα έργα μας, ώστε να γίνουμε όσο το δυνατόν πιο αμέριμνοι και αβλαβείς, όταν τσακιζόμαστε αγωνιωδώς κατά τον αγώνα της πολύπονης πορείας μας ως συνήθως μονάχα με τις δικές μας περιορισμένες δυνάμεις και ικανότητες. Η ζωή άνευ Χριστού είναι μια ατελέσφορη εργασία, μια άχαρη ανεπάρκεια. Και όλα τα απολυτοποιημένα εξωτερικά μας έργα είναι ο απρόσφορος διάκοσμος αυτής της ανεπάρκειας, η οποία υπερβαίνεται λυτρωτικά μονάχα στο Πρόσωπο, τον Λόγο και την Παρουσία του Χριστού στην καρδιά και τη ζωή μας.

π. Δαμιανός

Ανώτερη η προσευχή

από κάθε αρετή και εντολή.

     «Το έργο της προσευχής, όταν γίνεται όπως πρέπει, είναι ανώτερο από κάθε αρετή και εντολή. Μαρτυρεί γι’ αυτό ο Ίδιος ο Κύριος· «Μάρθα, Μάρθα! Μεριμνάς και αγωνιάς για τόσα πολλά, ενώ ένα μόνο χρειάζεται (η προσευχή, η συνομιλία, η κοινωνία με τον Θεό). Η Μαρία έκανε την καλή εκλογή, που δεν πρόκειται να της αφαιρεθεί ποτέ» (βλ. Λουκ. 10, 41-42). Και αυτό το είπε, για να προτάξει το μεγαλύτερο από το μικρότερο. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με τους αγίους Αποστόλους· ενώ στην αρχή υπηρετούσαν στα τραπέζια των πιστών, κατόπιν προέκριναν (με τη χάρη και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος) ν’ αφιερωθούν (απερίσπαστοι) στην προσευχή και το κήρυγμα του θείου Λόγου (βλ. Πράξ. 6, 3)».

Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος·

«50 Πνευματικές Ομιλίες», 9ο Μελέτημα.

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Ειλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.