ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΪ ΡΟΥΜΠΛΙΩΦ

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΪ ΡΟΥΜΠΛΙΩΦ

     Στα 1515, ο Καθεδρικός Ναός της Αναλήψεως του Χριστού στη Μόσχα μόλις είχε διακοσμηθεί με εικόνες λαμπρές, εκτελεσμένες από τους μαθητές του μεγάλου διδασκάλου Αντρέϊ Ρουμπλιώφ (1360–1430).

     Όταν ο μητροπολίτης, οι επίσκοποι και οι πιστοί μπήκαν σ’ αυτόν τον Ναό, όλοι, με μια φωνή ανέκραξαν: «Αληθινά, ανοίγονται οι ουρανοί και παρουσιάζονται οι λαμπρότητες του Θεού!».

     Κατανοούμε απόλυτα αυτό το αίσθημα εμπρός στην εικόνα των εικόνων, την εικόνα της Αγίας Τριάδος, εκτελεσμένη στα 1425 από τον μοναχό Αντρέϊ Ρουμπλιώφ. Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι, δεν υπάρχει τίποτε παρόμοιο ως προς τη δύναμη της θεολογικής συνθέσεως, τον πλούτο του συμβολισμού και την άφθαστη καλλιτεχνική ωραιότητα.

     Το αφημένο χέρι του αγγέλου προς τα δεξιά μας, δείχνει την κατεύθυνση της ευλογίας, τον κόσμο· φαίνεται να σκέπει, να προστατεύει, (να συμβάλλει μυστικά στην ελεύθερη ανάπτυξή του, να επωάζει και) να «κλωσσᾷ» (κατά την έκφραση της βιβλικής διήγησης για τη δημιουργία). Πάνω από το ορθογώνιο του κόσμου το χέρι αυτό μοιάζει με τα απλωμένα φτερά της αγνής περιστεράς.

     Η γλυκύτητα των γραμμών αυτού του, προς τα δεξιά μας, αγγέλου, έχει κάτι το μητρικό. Είναι η «Παρηγορία», ο Παράκλητος· αλλά είναι και το Πνεύμα, το Πνεύμα της Ζωής. Είναι Αυτός που δίδει τη ζωή και στον Οποίο κάθε ζωή έχει την αρχή της. Είναι ο τρίτος όρος της θείας Αγάπης, το πνεύμα της Αγάπης. Η στάση του είναι διαφορετική από τη στάση των δύο άλλων αγγέλων. Με την κλίση και την ορμή όλου του είναι του βρίσκεται ανάμεσα στον Πατέρα και τον Υιό· είναι το πνεύμα της κοινωνίας και της «περιχωρήσεως».

     Τούτο δείχνει καθαρά από το πόσο αξιοσημείωτο γεγονός ότι η κίνηση ξεκινά από αυτόν τον άγγελο. Μέσα από τη δική Του πνοή ο Πατήρ μετακινείται προς τον Υιό, ο Υιός δέχεται τον Πατέρα και ο Λόγος αντηχεί. Όπως λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «με το Άγιο Πνεύμα αναγνωρίζουμε τον Υιό, τον Υιό του Θεού· και με τον Υιό θεωρούμε τον Πατέρα». Και, κατά τα Θεοφάνεια (Ματθ. 3, 16· Μάρκ. 1, 10· Λουκ. 3, 22· Ιωάν. 1, 32), μέσα στην κίνηση της Περιστεράς φέρεται ο Πατήρ προς τον Υιό.

     Τα χρώματα στην αγιογραφία έχουν τη δική τους γλώσσα. Το βαθύ πορφυρό (η θεία αγάπη) και το πυκνό γαλάζιο (η ουράνια αλήθεια) με το αστραφτερό χρυσάφι των πτερύγων (η θεία αφθονία), σχηματίζουν την τέλεια συγχορδία που συνεχίζεται και ξαναβρίσκεται με μια τονικότητα γλυκύτερη, σαν μια αποκάλυψη μαλακότερη, τη μύηση κατά βαθμίδες: ελαφρό ρόδινο και μενεξεδί αριστερά μας, γλυκύτερο γαλάζιο και ασημί πράσινο δεξιά μας. Το χρυσάφι των θρόνων, της θείας Καθέδρας, εκφράζεται για την υπεραφθονία της ζωής του Θεού.

     Έτσι, ο Πατήρ, απρόσιτος μέσα στην πυκνότητα των χρωμάτων Του, μέσα στα ερέβη του φωτός Του, αποκαλύπτεται γλυκύτερος και προσιτός μέσα στη φωτεινή νεφέλη του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Από μακριά η σύνθεση αυτή δίδει την εντύπωση μιας φλόγας γαλάζιας και κόκκινης. Όλα είναι φλόγα μέσα στον λαμπερό αέρα του Μεσημεριού: «Όποιος είναι κοντά σε Μένα, είναι κοντά στην φωτιά».

     Το χέρι του Πατρός, καθώς απλώνεται πάνω από το Ποτήριον (Ματθ. 26, 27· Μάρκ. 14, 23· Λουκ. 22, 17· Ιωάν. 18, 11), κρατεί την αρχή και το τέλος. Το «εσφαγμένο» Αρνίον «από τότε που δημιουργήθηκε ο κόσμος» (Αποκ. 13, 8), το Αρνίον που είναι «ο ναός της νέας Ιερουσαλήμ» (Αποκ. 21, 22), ο Μυστικός Δείπνος του Χριστού και η υπόσχεσή Του να πιεί τον καρπό της Αμπέλου στη Βασιλεία του Πατρός Του (Ματθ. 26, 29), εγκλείουν τον χρόνο μέσα στην αιωνιότητα. Το Ποτήριον ακτινοβολεί μέσα στη λαμπρότητα του Λόγου που εκπέμπει όλα τα χρώματα της Αληθείας· είναι η ακτινοβολία της θείας καρδίας, το αμοιβαίο δώρημα των τριών θείων Προσώπων.

     Από την εικόνα αναδίδεται ένα ισχυρό κάλεσμα· «όλοι να γίνουν ένα, όπως ένα είμαστε κι Εμείς» (Ιωάν. 17, 21). Ο άνθρωπος υπάρχει κατ’ εικόνα του Τριαδικού Θεού· η Εκκλησία–κοινωνία είναι εγγεγραμμένη μέσα στην φύση του ως η υπέρτατη αλήθειά του. Όλοι οι άνθρωποι έχουν κληθεί να ενωθούν γύρω από το ίδιο και μοναδικό Ποτήριον (Α΄ Κορ. 10, 15, 21 και 11, 25–28), ν’ ανυψωθούν στο ύψος της θείας καρδίας και να λάβουν μέρος στο Μεσσιανικό Δείπνο (Λουκ. 14, 16–24· Αποκ. 19, 9, 17), να γίνουν ένας μόνος Ναός–Αρνίον. «Αυτή είναι η αιώνια ζωή· το να γνωρίσουν οι άνθρωποι Εσένα, τον μόνο αληθινό Θεό, αλλά και Αυτόν που Εσύ απέστειλες προς αυτούς, τον Ιησού Χριστό» (Ιωάν. 17, 3).

     Το όραμα τελειώνει σε αυτόν τον εσχατολογικό φθόγγο: είναι η πρόγευση της Βασιλείας των Ουρανών. Το όραμα περιρραίνεται ολάκερο από φως που δεν είναι του κόσμου τούτου (πρβλ. Ιωάν. 17, 14). Τέλος, περιρραίνεται ολάκερο και από μια χαρά αγνή, ανιδιοτελή, από μια χαρά θεία (Ιωάν. 15, 11· 16, 21–24· Α΄ Ιωάν. 1, 4). Από το απλό γεγονός ότι η Τριάς υπάρχει. Ότι έχουμε αγαπηθεί από Αυτήν και ότι όλα είναι Χάρη. Η έκπληξη αναβλύζει απ’ τη ψυχή, μέσ’ απ’ τη σιγή της. Οι μυστικοί δεν μιλούν ποτέ για την κορυφή· μόνο η σιωπή την αποκαλύπτει.

ΠΑΥΛΟΣ ΕΥΔΟΚΙΜΩΦ

(1901–1970)

Παύλου Ευδοκίμωφ:

«Ορθοδοξία»,

μέρος 4ο, κεφ. β΄, §11,

σελ. 314, 320–321·

Εκδόσεις Βασ. Ρηγοπούλου,

Θεσ/νίκη 1972.

Επιμέλεια ανάρτησης:

π. Δαμιανός.

Α΄ δημοσίευση:

Δευτέρα 9 Ιουνίου 2014.

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Ειλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.