ΥΓΙΗΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΡΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ

ΥΓΙΗΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΡΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ

※

※

     Όπως μιλήσαμε στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων για υγιείς και νοσηρές σχέσεις, έτσι ακριβώς μπορούμε να μιλήσουμε στην σχέση μας με τον Θεό· για υγιείς και νοσηρές σχέσεις. Βασικά, ας θυμόμαστε ότι η σχέση με τον Θεό είναι και αυτή μία διαπροσωπική σχέση. Διότι για μας ο Θεός είναι Πρόσωπο. Και, ως διαπροσωπική σχέση, υπόκειται σε όλους τους ψυχολογικούς νόμους που χαρακτηρίζουν όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις.

※

※

     Φυσικά, υπάρχουν διαφορές. Ποιές είναι οι διαφορές από τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων; Η μία είναι, ότι το Πρόσωπο Τούτο είναι αόρατο· αισθητά, δεν Το συναντάμε με τα μάτια του σώματος. Δεύτερον, ότι είναι ένα Πρόσωπο το Οποίο δεν σφάλλει και δεν αμαρτάνει ποτέ, όπως οι άλλοι άνθρωποι σφάλλουν και αμαρτάνουν απέναντί μας (ή και το αντίθετο). Καλούμαστε να μπούμε σε μία διαπροσωπική σχέση με ένα Πρόσωπο που έχει κάποιες ιδιαιτερότητες, αλλά δεν παύει να είναι πρόσωπο όμως. Και θα δείτε στην συνέχεια τις αναλογίες που υπάρχουν. Επομένως, οι βασικές αρχές του τί είναι υγιής σχέση με τους ανθρώπους και τί είναι νοσηρή, ισχύουν και για την σχέση μας με τον Θεό.

※

※

     Εάν, παραδείγματος χάρη, έχω μία κτητική σχέση με κάποιον άνθρωπο, μία φιλία με κτητικότητα και αποκλειστικότητα, εάν ζηλεύω που θα μιλήσει κάποιος στον φίλο μου ή στην φίλη μου, εάν έχω κτητική σχέση μέσα στον γάμο, εάν δηλαδή με χαρακτηρίζουν εγωκεντρικές σχέσεις, ανώριμες και νοσηρές, το ίδιο πράγμα μπορεί να ισχύσει και στην σχέση μου με τον Θεό. Να αισθάνεται κάποιος ότι έχει μία τόσο κτητική σχέση με τον Θεό, ώστε να νομίζει ότι αυτός κατέχει πλήρως την αλήθεια –τον Θεό, δηλαδή– και κανείς άλλος δεν Τον κατέχει όπως αυτός· όπως και κανείς άλλος δεν μπορεί να προσεγγίσει την αλήθεια ή (δεν γίνεται) να του μιλήσει και να τον συναντήσει ο Θεός (όπως μιλάει και συναντάει αυτόν). Μόνο ό,τι αυτός καταλαβαίνει και ό,τι αυτός πει. Ή (νομίζει) ότι αυτός απολαμβάνει μία «ειδική εύνοια» του Θεού, που οφείλεται στην «αρετή» του.

※

※

     Δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, συμπεριφέρεται στον Θεό σαν να είναι Αυτός κατεχόμενο έδαφος σε αυτόν. Και, το «κατέχω την αλήθεια», πολύ λίγο απέχει από το να πούμε ότι «είναι κατεχόμενη η αλήθεια». Όπως στην Κύπρο· που δεν μπορείς να μπεις μέσα στα κατεχόμενα όπου υπάρχουν συρματοπλέγματα. Αυτό, είναι ένα παράδειγμα νοσηρής σχέσης· η κτητικότητα.

※

※

     Ένα άλλο παράδειγμα είναι η σχέση εξάρτησης. Και μέσα στο ζευγάρι μπορεί να αναπτυχθεί μία σχέση τέτοιας εξάρτησης, που να προσκολληθεί ο δήθεν αδύναμος στον δήθεν δυνατό. Και η σχέση αυτή να είναι νοσηρή, να μην είναι ισότιμη, να μην προάγει την δημιουργικότητα, να μην προάγει την αγάπη, να μην προάγει την ελευθερία, αυτά τα στοιχεία του κατ’ εικόνα ανθρώπου.

※

※

     Μα, μήπως δεν υπάρχει σχέση εξάρτησης και με τον Θεό; Υπάρχει· και εδώ χρειάζεται να κάνουμε μία διάκριση και χρειάζεται αρκετή προσοχή, γιατί θα μπορούσε να πει κάποιος: «Μα, αλίμονο! Δεν θα είναι η σχέση μας με τον Θεό σχέση εξάρτησης; Ισότιμοι είμαστε με τον Θεό; Αφού περιμένουμε από τον Θεό τα πάντα. Εδώ, ψάλλουμε στον 103ο Ψαλμό: “Άμα αποστρέψεις το Πρόσωπό Σου από εμάς, τότε, εξαφανιστήκαμε και μας κατάπιε το σκοτάδι· Εσύ είσαι που μας τα δίνεις όλα!”». Αυτό, είναι πράγματι αλήθεια· συμβαίνει και ανήκει στις ιδιαιτερότητες της σχέσης μας με τον Θεό. Όμως, και εδώ, μπορούμε να διακρίνουμε σχέσεις εξάρτησης· με ποιά έννοια;

※

※

     Ότι δηλαδή ο άνθρωπος σε αυτή την περίπτωση αχρηστεύεται, όταν κάνει και έχει σχέση εξάρτησης με τον Θεό. Αχρηστεύεται, όπως εκείνη η κοπέλα που θα κάνει σχέση εξάρτησης με τον αγαπημένο της. Αχρηστεύει την προσωπικότητά της και τα περιμένει όλα από εκείνον. Δεν είναι αυτής της «λογικής» ο Θεός, από όσο φαίνεται τουλάχιστον. Δεν θέλει να αχρηστεύσει την προσωπικότητά μας.

※

※ 

     Όταν κάλεσαν τον Χριστό στον Λάζαρο και συνάντησε τις αδελφές του και πήγαν στο μνήμα μαζί, ξέρουμε ότι ανέστησε έναν νεκρό που είχε πεθάνει τέσσερις μέρες πριν. Αλλά ωστόσο, δεν έκανε μία κίνηση για να φύγει η πέτρα από την πόρτα του μνημείου. Είπε: «τραβήξτε την πέτρα!». Αντιλαμβάνεστε τί σημαίνει να τραβήξουν την πέτρα; Σε αυτά τα ζεστά τα μέρη, έναν μεγάλο βράχο; Έσπρωχναν δυο–τρεις άνθρωποι, ιδρώσανε. Τί πρόβλημα είχε ο Χριστός να τραβήξει την πέτρα; Αλλά ανέθεσε στους ανθρώπους να κάνουν αυτό που εκείνοι μπορούσαν. Δεν μπορούσαν αυτοί να αναστήσουν τον νεκρό. Αυτό, ήταν δική Του δουλειά.

※

※

     Δηλαδή, με κανέναν τρόπο δεν θέλει ο Θεός να αχρηστεύεται ο άνθρωπος. Και αυτό έχει δογματική κατοχύρωση στην πίστη μας. Το θέμα της Θεανθρωπότητας του Χριστού, το δόγμα της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνας, ήταν καθοριστικής σημασίας· γιατί διατύπωσε αυτό που ήταν ήδη εμπειρία της Εκκλησίας από την αρχή. Και μετά έτυχε περαιτέρω θεολογικής αναπτύξεως. Ότι ο Χριστός είναι Θεάνθρωπος και καμμία από τις δύο φύσεις δεν καταργείται και δεν αχρηστεύεται. Μάλιστα, ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής έδωσε μάχη αργότερα, όταν επέμενε ότι ο Χριστός έχει δύο θελήματα· το θεϊκό και το ανθρώπινο.

※

※

     Ο άνθρωπος, έχει επιθυμίες. Και η Πίστη μας δεν είναι σαν τον βουδισμό να καταργεί τις επιθυμίες του, επειδή πονούν όταν δεν πραγματοποιούνται. Δεν είναι λύση απέναντι στον πόνο να ακρωτηριάζεις τον άνθρωπο. Μας εμπνέει, λοιπόν, αυτό το δόγμα της Χαλκηδόνας· και, νομίζω, όχι τόσο πολύ όσο θα έπρεπε, όχι αρκετά. Μας εμπνέει και πρέπει συνεχώς αυτό να είναι οδηγός μας ως βασικό κριτήριο για να αντιλαμβανόμαστε πότε μία σχέση με τον Θεό είναι υγιής και πότε όχι. Και, είναι υγιής, όταν δεν αχρηστεύει τον άνθρωπο αλλά επίσης και όταν δεν «αχρηστεύει» τον Θεό.

※

※

     Γιατί υπάρχουν σχέσεις ανθρώπων με τον Θεό, οι οποίες, ενώ αυτοί (οι άνθρωποι) όλο μιλούν για τον Θεό και όλο «πίνουν νερό στο όνομά Του» που λένε, αλλά στην πράξη, «αχρηστεύουν» τον Θεό· Του λένε δηλαδή: «κάνε πέρα τώρα Εσύ, γιατί εγώ ξέρω καλύτερα!». Περιπτώσεις υπερβολικού ναρκισσισμού, έλλειψης πίστης, τάσης για υπερβολικό έλεγχο των καταστάσεων· λες και ο Θεός δεν ξέρει ή κάνει λάθος (!) που αφήνει ελευθερία στον άνθρωπο. Το «λάθος», μπορεί να γίνει και προς τις δύο κατευθύνσεις. Η σχέση με τον Θεό μπορεί να είναι νοσηρή, είτε εάν αχρηστεύεται ο άνθρωπος είτε εάν «αχρηστεύεται» ο Θεός.

※

※

     Το δύσκολο είναι να υπάρχει η θεανθρωπότητα, η θεανθρώπινη συνεργασία. Πάντα τα άκρα είναι τα πιο εύκολα. Το δύσκολο είναι να υπάρχουν μαζί και τα δύο· γι’ αυτό είχαμε και τόσες πολλές αιρέσεις στην πορεία της Εκκλησίας: γιατί οι άνθρωποι έτειναν πάντα προς το εύκολο. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν το πώς αυτή η θεανθρωπία λαμβάνει χώρα. Διότι, δεν είναι τόσο το μυαλό να καταλάβει· το μυαλό, δεν θα καταλάβει ποτέ! Δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση τις αλήθειες της Πίστης να τις καταλάβει κανείς με το μυαλό.

※

※

     Το πρόβλημα με τις αιρέσεις, φαινομενικά, ήταν το μυαλό κάποιων αιρετικών. Σίγουρα, και αυτό ισχύει. Αλλά εγώ νομίζω, ότι στις συγκεκριμένες αιρέσεις –τις χριστολογικές– η δυσκολία ήταν να αντιμετωπίσουν την ευθύνη και το άγχος που φέρνει αυτή η θεανθρωπία στον «ψυχικό» και στον «σαρκικό» άνθρωπο (βλ. Α΄ Κορ. β΄ 12· γ΄ 4). Εάν δρα μόνο ο Θεός και ο άνθρωπος είναι στην άκρη, υπάρχει ένα είδος πεπρωμένου· οπότε μειώνεται πολύ το άγχος. Εάν δρα μόνο ο άνθρωπος και δεν έχει «ασχοληθεί» με τον Θεό, (σημ.: υπάρχει και εδώ ένα είδος αγνωστικισμού)· και σε αυτήν την περίπτωση πάλι αποφεύγει το άγχος. Ουσιαστικά, αποφεύγει ο άνθρωπος να μπει σε μία προσωπική σχέση μαζί με τον Θεό.

※

※

     Το άγχος αυτό, δημιουργείται από το γεγονός ότι πρέπει να λειτουργήσει η διαπροσωπική σχέση με μία ισορροπία τέτοια, που να σέβεται ο ένας τον άλλον. Και, στις ανθρώπινες σχέσεις –θα το δείτε και από την δική σας ζωή και εμπειρία– είναι πολύ πιο εύκολο να καταλήξει κάποιος στα άκρα των σχέσεων. Δηλαδή, ή να ελέγχει και να κυβερνά τον άλλον, ή να αφεθεί να κυβερνάται από τον άλλον. Το δύσκολο πάντα είναι η ισοτιμία… 

※

※

ΠΑΤΗΡ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΘΕΡΜΟΣ

※

[πατρός Βασιλείου Θερμού: 

«Άνθρωπος μόνος και μπερδεμένος ψάχνει», 

κεφ. 5ο («Σχέση με το Πρόσωπο του Θεού»), 

σελ. 188–193, εκδόσεις «Αρμός», 

Αθήνα Νοέμβριος 2009¹.]

※

※

※