ΤΟ ΕΙΛΗΤΑΡΙΟΝ: Η ΟΣΙΑ ΜΑΡΙΑ Η ΑΙΓΥΠΤΙΑ

Η ΟΣΙΑ ΜΑΡΙΑ Η ΑΙΓΥΠΤΙΑ

—Πρότυπο φλογερής μετανοίας

και συγκινητικής επιστροφής—

Η οσία μήτηρ ημών Μαρία γεννήθηκε στην Αίγυπτο. Σε ηλικία δώδεκα ετών εγκατέλειψε τους γονείς της και εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου επί δεκαεπτά χρόνια έζησε βίο έκλυτο και άστατο. Προσποριζόταν τα προς το ζην ζητιανεύοντας και υφαίνοντας λινά υφάσματα, ενώ πρόσφερε το κορμί της στους άνδρες, κινούμενη όχι τόσο από την εξαθλίωση, όπως άλλες φτωχές γυναίκες, αλλά σαν να καταφλεγόταν από το πυρ μιας ακατάσχετης επιθυμίας. Μία ημέρα, βλέποντας πλήθος Αιγυπτίων και Λιβύων να κατευθύνονται προς το λιμάνι, τους ακολούθησε και επιβιβάστηκε σε πλοίο για τους Αγίους Τόπους, προσφέροντας το κορμί της για να πληρώσει το ναύλο. Όταν έφθασαν στα Ιεροσόλυμα, ακολούθησε το πλήθος και κατευθύνθηκε προς την βασιλική της Αναστάσεως, ανήμερα της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Όταν όμως έφθασε στο κατώφλι του Ναού, μια δύναμη αόρατη την εμπόδισε να εισέλθει, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές της, ενώ όλοι οι άλλοι προσκυνητές εισέρχονταν χωρίς καμιά δυσκολία. Μένοντας μόνη σε μια γωνιά του νάρθηκα, συνειδητοποίησε ότι ο ρύπος της φαύλης βιοτής της την εμπόδιζε να πλησιάσει το Τίμιο Ξύλο. Αναλύθηκε σε λυγμούς, τύπτοντας τα στήθη της· και, βλέποντας μια εικόνα της Παναγίας, προσευχήθηκε λέγοντας: «Παρθένε Δέσποινα, εσύ που γέννησες κατά σάρκα τον Θεό, γνωρίζω ότι δεν είμαι άξια να βλέπω τη σεπτή Σου εικόνα, εσύ που είσαι πάναγνη στη ψυχή και στο σώμα, και ότι εξαιτίας των αμαρτιών μου προκαλώ τον βδελυγμό. Καθώς, όμως, ο Θεός που γεννήθηκε από Σένα έγινε άνθρωπος για να καλέσει τους αμαρτωλούς στη μετάνοια, βοήθησέ με τώρα να εισέλθω στον Ναό ώστε να προσκυνήσω τον Τίμιο Σταυρό του Υιού Σου· και, όταν αξιωθώ να τον προσκυνήσω, να γίνεις εγγυήτρια προς τον Υιό Σου ότι θα εγκαταλείψω τον κόσμο και τις ηδονές και θα ακολουθήσω την οδό της σωτηρίας που εσύ θα μου υποδείξεις». Η εικόνα αυτή λέγεται «Η Εγγυήτρια των αμαρτωλών», τιμάται σήμερα στο Άγιον Όρος και βρίσκεται μέσα στο Σπήλαιο του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου, στην κορφή ενός απόκρημνου βράχου κοντά στη Μεγίστη Λαύρα.

Αμέσως, ένιωσε να μην εμποδίζεται πλέον από την αόρατη δύναμη, εισήλθε στον Ναό και προσκύνησε με θέρμη τον Τίμιο Σταυρό. Επιστρέφοντας στην εικόνα της Θεοτόκου, υποσχέθηκε ότι ήταν έτοιμη να ακολουθήσει τον δρόμο που θα της υποδείκνυε. Φωνή εξ ουρανού ακούστηκε τότε και της είπε: «Αν περάσεις τον Ιορδάνη, θα βρεις μεγάλη ανάπαυση».

Βγαίνοντας από την εκκλησία, αγόρασε τρεις άρτους με την ελεημοσύνη που της έδωσε ένας προσκυνητής, πληροφορήθηκε ποιος δρόμος οδηγούσε στον Ιορδάνη και έφθασε το βράδυ στον Ναό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Πλύθηκε στα νερά του ποταμού, κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων, έφαγε το μισό από τους τρεις άρτους και αποκοιμήθηκε στην όχθη. Το επόμενο πρωί, διέσχισε τον ποταμό Ιορδάνη και εγκαταβίωσε στην έρημο επί σαράντα επτά έτη χωρίς να συναντήσει ποτέ ούτε άνθρωπο ούτε κάποιο ζωντανό.

Κατά τα πρώτα δεκαεπτά έτη παραμονής στην έρημο, με τα ενδύματά της κουρελιασμένα πλέον, υπέφερε αγόγγυστα τον καύσωνα της ημέρας και το ψύχος της νυκτός και τρεφόταν με ρίζες και άγρια χόρτα. Πέρα από τις δοκιμασίες της σαρκός, είχε να αντιμετωπίσει τις βίαιες επιθέσεις των παθών και την ενθύμηση των αμαρτημάτων της, που είχαν γίνει δεύτερη φύση μέσα της· με αναρίθμητες εδαφιαίες μετάνοιες παρακαλούσε την Παναγία να της σταθεί αρωγός. Με την προστασία του Θεού, ο Οποίος τίποτα δεν επιθυμεί περισσότερο από το να επιστρέψει εις Αυτόν ο αμαρτωλός για να ζήσει (πρβλ. Ιεζ. 33, 11), εκρίζωσε από την καρδία της όλα τα πάθη, διά της ασκήσεως, και κατόρθωσε να μεταμορφώσει το πυρ της σαρκικής επιθυμίας σε φλόγα θείου έρωτος, χάρις στον οποίο άντεχε, ωσάν ον ασώματο, την τραχύτητα της ερήμου.

Μετά από πολλά χρόνια, ένας άγιος γέροντας ονόματι Ζωσιμάς [4 Απρ.], ο οποίος, ακολουθώντας την παράδοση που εγκαινίασε ο όσιος Ευθύμιος ο Μέγας [20 Ιαν.] είχε μεταβεί στην έρημο πέραν του Ιορδάνη για το διάστημα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αντιλήφθηκε μία ημέρα έναν άνθρωπο, με σώμα κατάμαυρο από τον ήλιο και μαλλιά άσπρα σαν βαμβάκι που έφθαναν στους ώμους. Άρχισε αμέσως να τρέχει πίσω από την παράδοξη μορφή αυτή, ικετεύοντάς την να τον ευλογήσει και να του εμπιστευθεί κάποιον σωτηριώδη λόγο, αλλ’ όσο εκείνος πλησίαζε τόσο η μορφή απομακρυνόταν. Όταν πλησίασε τόσο, ώστε να ακούει την φωνή της, η Μαρία τον κάλεσε με το όνομά του, εκείνον που δεν τον είχε δει ποτέ πριν, του αποκάλυψε ότι ήταν γυναίκα και τον παρακάλεσε να της δώσει το ράσο του ώστε να κρύψει τη γυμνότητά της.

Περιχαρής που συνάντησε επιτέλους έναν θεοφόρο άνθρωπο, ο οποίος είχε φθάσει στην τελειότητα του μοναχικού βίου, ο αββάς Ζωσιμάς επέμενε να πληροφορηθεί τα του βίου της αγίας, και εκείνη με δάκρυα τού διηγήθηκε την πρότερή της ζωή και τη μετάνοιά της. Όταν ολοκλήρωσε τη διήγησή της, παρακάλεσε τον αββά να ξαναέλθει στις όχθες του Ιορδάνη το επόμενο έτος την Μεγάλη Πέμπτη φέρνοντας τη θεία Ευχαριστία.

Όταν έφθασε η ημέρα εκείνη, ο Ζωσιμάς είδε την οσία Μαρία να εμφανίζεται στην απέναντι όχθη του ποταμού. Έκανε το σημείο του Σταυρού και διέσχισε τον Ιορδάνη βαδίζοντας πάνω στα νερά. Κοινώνησε με δάκρυα των Αχράντων Μυστηρίων και είπε: «Νῦν ἀπολύεις τὴν δούλην Σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά Σου ἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν Σου» (βλ. Λουκ. 2, 29–30). Κατόπιν, αποχαιρέτησε τον Ζωσιμά και του παρήγγειλε να μεταβεί την επόμενη χρονιά στον τόπο της πρώτης τους συνάντησης.

Όταν συμπληρώθηκε ένα έτος, ο Ζωσιμάς βρήκε στο σημείο εκείνο το σώμα της οσίας απλωμένο στη γη, με τα χέρια σταυρωμένα στο στέρνο και το πρόσωπο στραμμένο προς την ανατολή. Η συγκίνηση και τα δάκρυα εμπόδισαν τον αββά να δει αμέσως ένα μήνυμα που η οσία Μαρία είχε χαράξει στο χώμα με τα χέρια της και το οποίο έλεγε: «Αββά Ζωσιμά, θάψε το σώμα της ταπεινής Μαρίας ενθάδε, ώστε να επιστρέψει εις τον χουν αυτό που χους εστι, και ευχήσου δι’ εμέ. Απεβίωσα την πρώτη του μηνός Απριλίου, το ίδιο βράδυ του Πάθους του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, αφού προηγουμένως κοινώνησα των θείων Μυστηρίων».

Μαθαίνοντας το όνομα της οσίας, ο Ζωσιμάς βρήκε κάποια παρηγοριά στη θλίψη του και θαύμασε διαπιστώνοντας ότι μέσα σε λίγες ώρες η Μαρία είχε διανύσει απόσταση μεγαλύτερη από πεζοπορία είκοσι ημερών. Προσπάθησε μάταια να σκάψει λάκκο στο χώμα μ’ ένα κομμάτι ξύλο και αίφνης είδε ένα λιοντάρι να πλησιάζει το σώμα της Μαρίας και να γλείφει τα πόδια της. Το πρόσταξε τότε ο αββάς να σκάψει λάκκο και πράγματι το θηρίο έσκαψε τον τάφο όπου ο αββάς εναπόθεσε ευλαβικά το σώμα της αγίας.

Επιστρέφοντας στη μονή του ο αββάς διηγήθηκε τα θαυμάσια που επιτελεί ο Κύριος υπέρ εκείνων οι οποίοι αποστρέφονται την αμαρτία και επιστρέφουν ολόψυχα σ’ Εκείνον. Από αμαρτωλή πωρωμένη, η οσία Μαρία κατέστη πηγή ελπίδος και υπόδειγμα μετανοίας για πλήθος ψυχών που στενάζουν από το βάρος των αμαρτιών τους. Για τον λόγο αυτόν οι Πατέρες καθιέρωσαν πανηγυρικά τη μνήμη της την τελευταία Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ως εύγλωττη ενθάρρυνση προς όσους αμελούν τα της σωτηρίας τους, διακηρύττοντας ότι μέχρι και την τελευταία στιγμή η μετάνοια δύναται να τους φέρει στον Θεό. Ο Βίος της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, του μεγάλου αυτού προτύπου της μετανοίας, βίος που συνέγραψε ο άγιος Σωφρόνιος Ιεροσολύμων [11 Μαρτ.], αναγιγνώσκεται κατά τη διάρκεια της Ακολουθίας του Μεγάλου Κανόνος του Αγίου Ανδρέα Κρήτης [4 Ιουλ.], στον Όρθρο της Πέμπτης πριν την Ε΄ Κυριακή των Νηστειών, και στο τέλος κάθε ωδής ψέλνονται υπομνηστικά δύο τροπάρια της Αγίας.

Σ υ ν α ξ ά ρ ι ο ν .

Μὴν Ἀπρίλιος, ἔχων ἡμέρας λ΄.

Ἡ ἡμέρα ἔχει ὥρας ιγ΄ καὶ ἡ νὺξ ὥρας ια΄.

Τῇ Α΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τῆς ὁσίας Μητρὸς ἡμῶν Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας.

Στιχ. Ἀπῆρε πνεῦμα, σὰρξ ἀπεῤῥύη πάλαι·

Τὸν ὄστινον γῆ κρύπτε νεκρὸν Μαρίας.

Πρώτῃ Ἀπριλίου Μαρίη θάνεν εὖχος ἐρήμου.

—ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ—

Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Φωτισθεῖσα ἐνθέως Σταυροῦ τῇ χάριτι, τῆς μετανοίας ἐδείχθης φωτοφανὴς λαμπηδών, τῶν παθῶν τὸν σκοτασμὸν λιποῦσα πάνσεμνε· ὅθεν ὡς ἄγγελος Θεοῦ, Ζωσιμᾷ τῷ ἱερῷ, ὡράθης ἐν τῇ ἐρήμῳ, Μαρία Ὁσία Μῆτερ, μεθ’ οὗ δυσώπει ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.

—ΕΤΕΡΟΝ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ—

Ἦχος πλ. δ΄.

Ἐν σοὶ Μῆτερ ἀκριβῶς, διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν μὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ· ἐπιμελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου· διὸ καὶ μετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Μαρία τὸ πνεῦμά σου.

—ΕΤΕΡΟΝ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ—

Εἰς τὸν Ὅσιον Ζωσιμᾶν.

Ἦχος γ΄. Θείας Πίστεως.

Θάμβους πέπλησαι, ὅτε κατεῖδες,

τὴν θεόφρονα, σεμνὴν Μαρίαν,

ἐν ἐρήμῳ Ζωσιμᾷ ὥσπερ ἄγγελον·

διακονήσας δὲ ταύτῃ θερμότατα,

τῆς ἄνω δόξης ὁμοῦ ἠξιώθητε·

μεθ’ ἧς πρέσβευε,

Κυρίῳ τῷ Παντοκράτορι,

δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

—ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ—

Ἦχος β΄. Ταῖς τῶν αἱμάτων σου.

Τοῖς τῶν ἀγώνων σου πόνοις θεόληπτε, τὸ τῆς ἐρήμου τραχὺ καθηγίασας· διό σου τὴν μνήμην δοξάζωμεν, ἐν ὑμνῳδίαις Μαρία τιμῶντές σε, Ὁσία Ὁσίων ἀγλάϊσμα.

—ΕΤΕΡΟΝ ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ—

Ἦχος πλ. δ΄. Τῇ ὑπερμάχῳ.

Τῆς μετανοίας τὴν λαμπάδα τὴν πολύφωτον

Καὶ ἐγκρατείας τὴν εἰκόνα τὴν θεόγραφον,

Τὴν Μαρίαν ἀνυμνήσωμεν τὴν Ὁσίαν.

Ἐν ἐρήμῳ γὰρ ὡς ἄγγελος ἐβίωσε,

Καὶ τὸν τρώσαντα αὐτὴν πρώην κατῇσχυνε.

Ταύτῃ λέγοντες· χαίροις Μῆτερ ἰσάγγελε.

—ΕΤΕΡΟΝ ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ—

Ἦχος δ΄. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ.

Τῆς ἁμαρτίας τὴν ἀχλὺν ἐκφυγοῦσα, τῆς μετανοίας τῷ φωτὶ αὐγασθεῖσα, τὴν σὴν καρδίαν ἔνδοξε προσῆξας τῷ Χριστῷ, τούτου τὴν Πανάμωμον, καὶ ἁγίαν Μητέρα, πρέσβυν συμπαθέστατον, προσενέγκασα· ὅθεν, καὶ τῶν πταισμάτων εὗρες ἀποχήν, καὶ σὺν Ἀγγέλοις, ἀεὶ ἐπαγάλλεσαι.

—ΕΤΕΡΟΝ ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ—

Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήμερον.

Ἡ πορνείαις πρότερον, μεμεστωμένη παντοίαις, Χριστοῦ νύμφη σήμερον, τῇ μετανοίᾳ ἐδείχθης· Ἀγγέλων τὴν πολιτείαν ἐπιποθοῦσα, δαίμονας, Σταυροῦ τῷ ὅπλῳ καταπατοῦσα· διὰ τοῦτο βασιλείας, ἐφάνης νύμφη Μαρία πάνσεμνε.

—ΕΤΕΡΟΝ ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ—

Εἰς τὸν Ὅσιον Ζωσιμᾶν.

Ἦχος δ΄. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ.

Τῆς ἐγκρατείας καθαρθεὶς ταῖς ἰδέαις,

ἱερωσύνης τῷ φωτὶ κατηυγάσθης,

καὶ τῷ Θεῷ ὁσίως ἐλειτούργησας·

ὅθεν ὁ ἄναρχος ἀμειβόμενος Λόγος,

Μαρίαν σε ἠξίωσεν, ἐφευρεῖν τὴν Ὁσίαν·

μεθ’ ἧς δυσώπει Πάτερ Ζωσιμᾶ,

πᾶσι δοθῆναι,

πταισμάτων συγχώρεσιν.

—ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΟΝ—

Αἴγυπτον φυγοῦσα τὴν τῶν παθῶν, δάκρυσιν ἐκπλύνεις ἁμαρτίας τὸν μολυσμόν, καὶ ἐν τῇ ἐρήμῳ, τοῦ Ἰορδάνου Μῆτερ, ὡς ἄγγελος Μαρία, ὄντως ἠγώνισαι.

—ΕΤΕΡΟΝ ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΟΝ—

Εἰς τὸν Ὅσιον Ζωσιμᾶν.

Χαίροις ἐναρέτων ἔργων φωστήρ,

καὶ κατορθωμάτων, οὐρανίων μυσταγωγέ·

χαίροις ὁ κηδεύσας, Μαρίαν τὴν Ὁσίαν,

Πατέρων χαῖρε κλέος,

Ζωσιμᾶ Ὅσιε.