Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ

— Μια μικρή αγγελολογία —

     Μέσα στις γιορτές που έχει προγραμματίσει με τόση σοφία η Εκκλησία των αγίων Πατέρων για να ξεκουράζει τα πνευματικά της τέκνα απ’ τους κόπους της ζωής, να τα στηρίζει και να τα δυναμώνει στη συνέχιση των πνευματικών αγώνων τους, ξεχωριστή θέση κατέχει η «Σύναξις τῶν Ἀρχιστρατήγων Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, καὶ τῶν λοιπῶν ἀσωμάτων Δυνάμεων» που γιορτάζουμε στις 8 Νοεμβρίου. Είναι μια γιορτή που τη γιορτάζουν με πολλή ευγνωμοσύνη προς τον κόσμο των αγγέλων οι πιστοί και που αγνοούν, με τη συνηθισμένη τους ψυχρότητα, οι άπιστοι –όσοι δεν πιστεύουν παρά μόνο σε ό,τι μπορούν να αισθανθούν με τις αισθήσεις του σώματος. Κοντά σ’ αυτούς, όμως, που δεν πιστεύουν στην ύπαρξη των αγγέλων, περπατούν κι εκείνοι που πιστεύουν πως υπάρχουν άγγελοι –όπως διδάσκει η Εκκλησία μας με την αγία Γραφή και την ιερά Παράδοση– και ομολογούν στο «Σύμβολο της Πίστεως» πως ο Θεός είναι ποιητής «ὁρατῶν τε καὶ ἀοράτων», εντούτοις όμως, η στάση τους στα προσωπικά ή στα κοινωνικά προβλήματα είναι τέτοια, που φαίνεται πως αγνοούν τον άγγελο που είναι δίπλα τους για να τους φυλάγει και να τους «α(να)γγέλλει» τα θελήματα του Θεού. Γι’ αυτό και η αγία Εκκλησία μας, μας προσκαλεί να τιμήσουμε τους ουρανίους συμμάχους μας και να γνωρίσουμε τι δυνάμεις έχουμε στη διάθεσή μας, όταν αποφασίσουμε να περπατήσουμε με πίστη και θερμό ζήλο στη στράτα του Θεού. Γιατί οι άγγελοι δεν έχουν έργο τους μονάχα τον αίνο και την ύμνηση του Θεού, αλλά και το φωτισμό και τη διαφύλαξη των ανθρώπων από τους πειρασμούς που δημιουργούν και στέλνουν προς αυτούς οι εκπεσόντες άγγελοι, ήγουν οι δαίμονες, και τη λύτρωσή μας από κάθε κίνδυνο. Αυτό λέει ο υμνογράφος (ο Εφραίμ Καρίας) με το 7ο στιχηρό ιδιόμελο της Λιτής, αμέσως μετά τα Αναγνώσματα του Εσπερινού της εορτής των αγγέλων, στον πλ. β΄ ήχο:

     «Οἱ Ἄγγελοί σου, Χριστέ,

     τῷ θρόνῳ

     τῆς μεγαλοσύνης,

     ἐν φόβῳ παρεστῶτες,

     καὶ τῇ σῇ φωτοχυσίᾳ

     ἀεὶ λαμπόμενοι,

     ἐν τοῖς ὑψίστοις

     ὑμνῳδοί σου

     καὶ τῆς βουλῆς σου

     λειτουργοί,

     ὑπὸ σοῦ ἐκπεμπόμενοι,

     νέμουσι φωτισμὸν

     ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν».

     Την ευκαιρία που μας δίνει η Σύναξη των αγίων Αρχαγγέλων δεν θα τη σπαταλήσουμε σε απέραντες διδασκαλίες για τους αγγέλους και τις άλλες σχετικές θεωρίες που δεν έχουν να μας προσφέρουν και μεγάλη ψυχική ωφέλεια. Μια συστηματική και ολοκληρωμένη αγγελολογία, ούτε εύκολη ούτε αυτής της στιγμής είναι έργο. Μα, επειδή πολλοί χριστιανοί δεν δίνουν όση προσοχή χρειάζεται στην παρουσία και τη δύναμη των αγγέλων, θα δρέψουμε πάλι λίγα άνθη από τον ευωδιαστό λειμώνα των αγίων Πατέρων για να προσφέρουμε στους αδελφούς μας. Και όλοι ας κάνουμε αυτό που κάνουν οι γεωργοί μας τον καιρό της σποράς: όσοι δεν έχουν στάρι καλό για σπόρο, παίρνουν απ’ τον γείτονα ή απ’ το διπλανό χωριό καλό και καθαρό στάρι και σπέρνουν τα χωράφια τους. Ας πάρουμε κι εμείς απ’ το πνευματικό στάρι των αγίων Πατέρων κι ας σπείρουμε το πνευματικό χωράφι της ψυχής μας· κι αν μας περισσέψει σπόρος, ας σπείρουμε, μ’ έναν πνευματικό καλό λόγο, το χορταριασμένο χωράφι του αδελφού μας. Να του θυμίσουμε πως έχει κι αυτός έναν άγγελο προστάτη και δεν πρέπει να τον διώχνει μακριά με τις αμαρτίες. Να του δείξουμε, αφού το διαπιστώσουμε –αν έχουμε ταπείνωση– πρώτα στον εαυτό μας, πως με την πολύμορφη αμαρτωλότητα και απροσεξία του, καταδικάζει σε μια καταθλιπτική μοναξιά τον φύλακα άγγελό του. Κι αυτό είναι, πράγματι, μια τραγική για τους αγγέλους και για μας αλήθεια: πως η μοναξιά των αγγέλων είναι ένα παιδί της δικής μας αμαρτωλότητας.

     Ο αριθμός των αγγέλων είναι απροσμέτρητος και ανυπολόγιστος. Ο προφήτης Δανιήλ είδε σε όραμά του τον «παλαιὸν τῶν ἡμερῶν» να κάθεται σε πύρινο θρόνο και γύρω του αναρίθμητες στρατιές αγγέλων: «χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ, καὶ μύριαι μυριάδες παρειστήκεισαν αὐτῷ» (Δαν. 7, 10). Στη γέννηση του Χριστού «ἐγένετο… πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίου αἰνούντων τὸν Θεόν» (Λουκ. 2, 13). Στη Γεθσημανή, όταν ο απόστολος Πέτρος τράβηξε το μαχαίρι του κι έκοψε το αυτί του Μάλχου, ο Κύριος τον μάλωσε και του είπε, πως, αν ήθελε να μη συλληφθεί, μπορούσε ν’ αντιπαρατάξει στον βάρβαρο εκείνο όχλο «πλείους ἢ δώδεκα λεγεῶνας ἀγγέλων (Ματθ. 26, 53), αναρίθμητα δηλαδή και ακαταμάχητα αγγελικά στρατεύματα. Στην Αποκάλυψη, πάλι, ο ευαγγελιστής Ιωάννης γράφει ότι είδε και άκουσε μια αγγελική χορωδία γύρω από τον θρόνο του Θεού, που ο αριθμός των μελών της ήταν «μυριάδες μυριάδων καὶ χιλιάδες χιλιάδων» (5, 11).

     Το πλήθος αυτό των αγγέλων είναι, θα λέγαμε, οργανωμένο και διακρίνεται σε διάφορα τάγματα. Κάθε τάγμα είναι επιφορτισμένο με ιδιαίτερη λειτουργική διακονία και έχει το δικό του όνομα. Τα ονόματά τους είναι κατάσπαρτα μέσα στην αγία Γραφή. Έτσι, στον προφήτη Ησαΐα περιγράφονται για πρώτη φορά τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ να κυκλώνουν τον μεγαλοπρεπή θρόνο του Θεού (6, 2–7). Ο προφήτης Ιεζεκιήλ είδε σε όραμά του τα πολυόμματα Χερουβείμ μέσα σε ανείπωτη θεϊκή δόξα (κεφ. 10). Ο απόστολος Παύλος, επίσης, στην προς Κολασσαείς επιστολή του κατονομάζει τέσσερις αγγελικές τάξεις: τους Θρόνους, τις Κυριότητες, τις Αρχές και τις Εξουσίες (1, 16), ενώ αλλού αναφέρεται στους Αρχαγγέλους (Α΄ Θεσ. 4, 16), στις Δυνάμεις και στους Αγγέλους (Ρωμ. 8, 38).

     Παρ’ όλο που με το όνομα  Ά γ γ ε λ ο ι  (που σημαίνει αγγελιαφόροι) δηλώνεται ένα συγκεκριμένο τάγμα, εν τούτοις έχει καθιερωθεί να αποκαλούνται έτσι όλα τα ουράνια τάγματα, τα οποία, με βάση τις αγιογραφικές μαρτυρίες, αριθμούνται σε εννέα.

     Για τα εννέα αυτά αγγελικά τάγματα γίνεται συστηματικός λόγος στα αρεοπαγιτικά συγγράμματα. Ο θεολογικότατος συγγραφέας τα ταξινομεί σε τρεις τρίχορδες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες, κατά το ακόλουθο σχήμα: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι – Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες – Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι.

     Ο όσιος Νικήτας ο Στηθάτος, επιβεβαιώνοντας την ταξινόμηση αυτή, λέει πως όλες οι ουράνιες δυνάμεις συντάσσονται σε χορείες κατά τρόπο τριαδικό και παραστέκονται τριαδικά στην Αγία Τριάδα. Πλησιέστερες σ’ Αυτήν (την Αγία Τριάδα) και πρώτες στη σειρά είναι οι Θρόνοι, τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ. Ιδίωμά τους είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων και κύριο έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «Γελ». Δεύτερες στη σειρά είναι οι Εξουσίες, οι Κυριότητες και οι Δυνάμεις. Ιδίωμά τους είναι οι διευθετήσεις των μεγάλων πραγμάτων και διενέργειες των θαυμάτων και κύριο έργο τους ο τρισάγιος ύμνος, το «Άγιος, άγιος, άγιος». Τρίτες στη σειρά, που βρίσκονται πάνω από μας και κάτω από τις δεύτερες, είναι οι Αρχές, οι Αρχάγγελοι και οι Άγγελοι. Ιδίωμά τους είναι να εκτελούν θείες υπηρεσίες και κύριο έργο τους ο ιερός ύμνος «Αλληλούια» (Φιλοκαλία).

     Τα αγγελικά τάγματα, σαν «φῶτα δεύτερα νοερὰ ἐκ τοῦ πρώτου καὶ ἀνάρχου φωτὸς τὸν φωτισμὸν ἔχοντα» (άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός), μεταδίδουν ιεραρχικά το φωτισμό και τη γνώση το ένα στο άλλο, και το κατώτερο σε μας τους ανθρώπους. Έτσι, τις αποκαλύψεις και τα μυστήρια του Θεού τα διδάσκουν οι ανώτερες τάξεις στις κατώτερες, ενώ πολλά κατεβαίνουν μέχρι μια ορισμένη τάξη και εκεί φυλάγονται «ἐν σιωπῇ». Όταν μάλιστα επιτρέψει ο Θεός ν’ αποκαλυφθεί κάποιο μυστήριο σε νου αγίου ανθρώπου, θ’ ακολουθήσει την πορεία που περιγράψαμε, από τάξη σε τάξη, και τέλος θα μεταδοθεί στον άνθρωπο από την κατώτερη. Στη μέλλουσα ζωή όμως, όπως μας βεβαιώνει ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος, θα καταργηθεί αυτή η μετάδοση, γιατί καθένας θα δέχεται τη χάρη, τον αγιασμό και την ουράνια ευφροσύνη από τον Ίδιο τον Χριστό, σύμφωνα πάντα με την προσωπική του αξία και το βαθμό δεκτικότητας που θα έχει.

     Στην αγία Γραφή γίνεται συχνά λόγος για τους

αγγέλους. Εκτός από την αρίθμηση και ονομασία των εννέα ταγμάτων η Γραφή μάς αναφέρει και τα ονόματα που έχουν μερικοί άγγελοι. Ο Θεός, που έδωσε ονόματα σε όλα τα άστρα (Ψαλμ. 146, 4), έδωσε, ασφαλώς, ονόματα και σ’ όλους τους αγγέλους Του. Αναφέρονται, μάλιστα, τα ονόματα των Μιχαήλ, Γαβριήλ και Ραφαήλ.

     Ο ταξιάρχης των ουρανίων Δυνάμεων Μιχαήλ, παρουσιάζεται ως ευεργέτης και φιλόστοργος προστάτης των τέκνων του Θεού, σε πολλά σημεία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Το όνομά του σημαίνει «Τίς ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν;». Αυτός πρωτοφανερώθηκε στον Πατριάρχη Αβραάμ (Γεν. 16, 1–16 και 21, 1–21). Ύστερα στον Λωτ, όταν τον γλύτωσε αυτόν και τις θυγατέρες του απ’ τη θεόσταλτη φωτιά και την καταστροφή των Σοδόμων (Γεν. 18 και 19, 1–25). Φάνηκε ύστερα στον Πατριάρχη Ιακώβ, όταν τον γλύτωσε απ’ τον Ησαύ (Γεν. 32, 24–30). Αυτός ήταν που προπορευόταν, όταν οι γιοι του Ισραήλ ελευθερώθηκαν απ’ τη σκλαβιά των Αιγυπτίων, και που με τον στύλο του πυρός και τη φωτεινή νεφέλη, διευκόλυνε τη δυσκολότατη πορεία τους (Έξοδ. 14, 19–20). Αυτός και στον μάντη Βαλαάμ, όταν εκείνος πήγαινε να καταραστεί τον ισραηλιτικό λαό (Αριθμ. 22, 1–35). Αυτός –για να παραλείψουμε ένα πλήθος άλλων «σημείων» του– θαυματούργησε στις Χώνες, κοντά στην εκκλησία και στο αγίασμά του, μ’ εκείνο το χώνεμα τόσων νερών των δύο ποταμών, που έκανε τους ειδωλολάτρες να φρενιάσουν. Ο συναξαριστής αναφέρει στο υπόμνημα της γιορτής πως με την ταπείνωσή του ο Αρχάγγελος Μιχαήλ συγκράτησε τα ουράνια τάγματα, μετά την πτώση των υπερήφανων δαιμόνων, και πως έψαλε μαζί με όλους τους αγγέλους το «Άγιος, Άγιος Άγιος, Κύριος Σαββαώθ, πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης σου…». Αυτό το γεγονός γιορτάζει και η Εκκλησία και γι’ αυτό την ομόνοια, την ένωση και την ενότητα των αγγέλων την ονομάζει «Σύναξιν πασῶν τῶν ἐπουρανίων Δυνάμεων».

     Μαζί με τον Μιχαήλ τιμούμε και τον Αρχάγγελο Γαβριήλ που, τόσες ευεργεσίες έκαμε στο ανθρώπινο γένος, στην περίοδο και της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Το όνομά του στα εβραϊκά σημαίνει «Ἥρωας τοῦ Θεοῦ». Παρουσιάζεται στον Προφήτη Δανιήλ (Δανιήλ 6 και Δανιήλ [Βηλ και Δράκων]). Στη γυναίκα του Μανωέ, και της αναγγέλλει πως θα γεννήσει τον Σαμψών (Κριτ. 13, 1–25). Στον Ιωακείμ και την Άννα, και τους αναγγέλλει πως θα γεννήσουν την Παναγία (Πρωτοευαγ. Ιακ. Δ΄, 1–4). Στον ιερέα Ζαχαρία, πως θα γεννήσει τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (Λουκ. 1, 5–38). Αυτός ήταν που έτρεφε με ουράνιο άρτο την Παναγία, μέσα στα Άγια των Αγίων (Πρωτοευαγ. Ιακ. 8, 1· Πρεσβ. Ιερωνύμου 6, 2). Αυτός παρουσιάστηκε στην Κυρία Θεοτόκο, και της ανάγγειλε πως θα γεννήσει «ἐκ Πνεύματος ἁγίου τὸν Υἱὸν καὶ Λόγον τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. 1, 26–38). Αυτός καθησύχασε τους φόβους του Μνήστορος Ιωσήφ (Ματθ. 1, 19–25). Αυτός παρουσιάστηκε στους αγραυλούντας ποιμένας (Λουκ. 2, 8–16). Αυτός είπε στον Ιωσήφ, να πάρει την Μαρία και το Βρέφος και να φύγει στην Αίγυπτο· κι ύστερα από καιρό, να επιστρέψει πάλι στη γη του Ισραήλ (Ματθ. 2, 13–15). Αυτός υπηρέτησε μέχρι τέλους στο μυστήριο της ενσάρκου οικονομίας του Θεού Λόγου. Γι’ αυτό και τον τιμούμε μαζί με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ και ζητούμε τη βοήθεια και τη χάρη του.

     Ένας τρίτος άγγελος, που αναφέρεται με το όνομά του στη γνωστή ιστορία του Τωβίτ, είναι ο Ραφαήλ, του οποίου το όνομα που σημαίνει: «Ὁ Κύριος ἰᾶται», είναι ένας από τους επτά αρχαγγέλους που μεταφέρουν από τη γη στον ουρανό τις προσευχές των αγίων (Τωβίτ 12, 15).

     Επίσης, η εβραϊκή παράδοση αναφέρει και έναν τέταρτο άγγελο με το όνομά του, τον Ουριήλ, που σημαίνει «Ὁ Θεὸς φῶς ἐστι» ή «Πῦρ ὁ Θεός».

     Οι άγγελοι είναι οι σύντροφοί μας στην αγιότητα, όπως είναι οι δαίμονες στην αμαρτωλότητά μας. Τους τιμούμε κατά τη διδασκαλία της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου και των αγίων Πατέρων, αποδίδοντάς τους όχι τη λατρευτική προσκύνηση που ανήκει στον Θεό, αλλά την τιμητική ή τη σχετική προσκύνηση και επίκληση. «Δεν πρέπει», λέγει ο Ωριγένης, «αυτούς που υπηρετούν και κομίζουν σ’ εμάς τα μυστήρια του Θεού να τους αποδίδουμε απόλυτο σέβας και προσκύνηση στη θέση του Θεού». Αυτή η τιμητική προσκύνησή τους πρέπει ωστόσο να μας κάνει μιμητές της υπακοής των αγγέλων, που ενεργούν πάντοτε κατά το θέλημα του Θεού: «Το να ενεργεί κάποιος πάντα σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, αυτό είναι χαρακτηριστικό των αγγέλων. Το να μην ενεργεί ποτέ σύμφωνα όπως θέλει ο Θεός, αυτό είναι σύμπτωμα των δαιμόνων. Το να ενεργεί κάποιος πότε καλά και πότε σφαλερά, αυτό είναι ιδίωμα των ανθρώπων». Αυτό το «σφαλερά» είναι που λυπεί τον Θεό και τους αγγέλους μας. Αυτό αναγκάζει και τον φύλακα άγγελό μας να φεύγει μακριά μας λυπημένος, όπως λέγει ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος: «Όσο βρίσκονται σ’ εμάς έργα που είναι άξια της αγγελικής προστασίας, μας περικυκλώνουν άγγελοι και μας φυλάνε από παντού. Αν όμως όχι, μας αποστρέφονται και φεύγουν από κοντά μας». Κλαίνε για τις αμαρτίες και για την έπαρσή μας, όταν εμείς δεν καταλαβαίνουμε την αγάπη των δακρύων, συνεπαρμένοι από τη ψεύτικη χαρά και ηδονή της αμαρτίας. Και, με στοργή και αγάπη αδερφική, περιμένουν να φύγουν οι δαίμονες από πάνω μας, για να γυρίσουν και πάλι κοντά μας. «Μετά την αναχώρηση των δαιμόνων που μας εκπειράζουν», λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος, «έρχονται κοντά μας φέρνοντάς μας θεία νοήματα και στηρίγματα, φωτισμό, κατάνυξη, παρηγοριά, υπομονή, γλυκύτητα και όσα δηλαδή σώζουν, ενισχύουν και αναπτερώνουν εκείνη τη ψυχή που κόπιασε (σε έργα μετάνοιας και αγάπης)». Και μας δείχνουν, όπως έδειξαν και στον Μέγα Αντώνιο, πώς πρέπει να ζούμε, πώς να θέλουμε να σωθούμε από τον δαίμονα της αμαρτίας.

     Είναι δικαιολογημένη, ίσως, η δυσκολία με την οποία σήμερα παρακολουθεί κανείς θέματα που αναφέρονται στον αόρατο κόσμο. Δυστυχώς, «το πολίτευμά» μας δεν «υπάρχει», όσο πρέπει, «ἐν οὐρανοῖς». Τα ενδιαφέροντά μας είναι πολύ γήινα, πολύ σαρκικά. Η κάθε λογής αμαρτία με το πρόσχημα της απόλαυσης μια μικρής ή μεγάλης ικανοποίησης ή ηδονής, μας «καρφώνει» στο χώμα. Τα φτερά μας έχουν μαδήσει, όπως και τα ιδανικά μας για την απόκτηση της εν Χριστώ τελειότητας. Έρχονται, όμως –για όσους δεν έχασαν εντελώς την πίστη τους και δεν ξεράθηκε πέρα για πέρα απ’ το στεγνό διανοητισμό και τη φωτιά του υλισμού το πνεύμα κι η καρδιά τους– έρχονται λοιπόν οι άγγελοι, που η αγιογραφία τούς ιστορεί με φτερά φυτρωμένα στους ώμους, να μας σηκώσουν απ’ τη γη. «Αν δεν υπήρχε ο άγγελος του Παντοκράτορα Κυρίου να φυλάγει τους ανθρώπους, δεν θα μπορούσαν αυτοί να ξεφύγουν από την επιβολή και από τους βρόχους του θανάτου των δαιμόνων», μας λέγει ο άγιος Νικήτας ο Στηθάτος. Ίσως δεν υπάρχει, μετά τον Θεό, κανείς άλλος να μας αγαπά και να φροντίζει τόσο πολύ για μας, όσο οι άγγελοι. «Οι άγγελοι μ’ αγαπάνε και με φυλάνε», λέγει με ιερή πεποίθηση ο άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός. Αναφέρουν σε πολλά κείμενα οι άγιοι Πατέρες, πόση βοήθεια έλαβαν στον αγώνα τους απ’ τις στρατιές των αγγέλων.

     Μπορεί κανείς να γράψει μια μεγάλη μελέτη για τη βοήθεια των αγγέλων προς τους τραυματισμένους ψυχικά πιστούς, ώσπου αυτοί ν’ αναρρώσουν και να βαδίσουν θαρρετά το δρόμο του Χριστού. Ας αναφέρουμε ένα-δυο περιστατικά... 
     Τον αββά Μωυσή τον πολεμούσαν φοβερά κάποτε οι λογισμοί της πορνείας. Αποκαμωμένος απ’ τον αγώνα, αφήνει το κελί του και πηγαίνει στον γέροντα Ισίδωρο. Εκείνος, τον παρακάλεσε να γυρίσει στο κελί του· μα ο αββάς Μωυσής αρνιότανε, λέγοντας πως φοβάται την αδυναμία του και τον πόλεμο του δαίμονος. Τότε τον παίρνει ο αββάς Ισίδωρος, τον ανεβάζει πάνω στο δώμα και του λέγει: «Κοίταξε προς τη δύση». Κοιτάζοντας ο Μωυσής, είδε ένα πλήθος δαιμόνων που έκαναν θόρυβο και ταραχή μεγάλη, ετοιμαζόμενοι για πόλεμο. Του λέγει πάλι: «Κοίταξε τώρα και προς την ανατολή». Και, στρέφοντας προς τα εκεί, βλέπει ο αββάς Μωυσής πλήθη αγγέλων αναρίθμητα, μέσα σε δόξα φωτεινή· κι ακούει τον γέροντα Ισίδωρο να του λέγει: «Αυτοί είναι εκείνοι που ο Θεός στέλνει να βοηθούν τους αγίους και τους αγωνιζόμενους πιστούς. Οι άλλοι, προς τη δύση, είναι οι εχθροί τους. Μα είναι πολύ λιγότεροι απ’ τους αγγέλους· κι άμα ο πιστός είναι με το μέρος των αγγέλων, ποτέ δεν μπορεί να νικήσει η λεγεώνα των δαιμόνων».

     Εκείνο που μας κάνει να πλησιάζουμε περισσότερο προς τους αγγέλους είναι η σωφροσύνη (η αγνότητα και η καθαρότητα της ψυχής και του σώματος), κατά τον άγιο Κασσιανό τον Ρωμαίο· καθώς και η προσευχή με τη ψαλμωδία, κατά τον άγιο Κάλλιστο τον Ξανθόπουλο. Γι’ αυτό και όταν ψάλουμε ή όταν προσευχόμαστε με καθαρή καρδιά, αισθανόμαστε μια κατανυκτική γαλήνη να σκεπάζει τη ψυχή μας. Εκείνη την ώρα –αν η διάθεσή μας είναι γνήσια για να μας φωτίσει ο Θεός και να μας φυλάγει στο δρόμο Του, κι αν η απόφασή μας είναι σταθερή, όσες θυσίες κι όσους κόπους και αν χρειασθεί να υποφέρουμε, για να ζήσουμε με αρετή τον υπόλοιπο βίο μας– ο άγγελός μας οπωσδήποτε θα χαίρεται. «Καθώς οι άγγελοι είναι υπηρέτες της αγάπης και της ειρήνης, χαίρονται με τη δική μας μετάνοια και με τη δική μας προκοπή στην αρετή. Κάνουν τα πάντα από εδώ στη γη για να μας γεμίζουν με πνευματικές θεωρίες και να συνεργούν μαζί μας στο αγαθό», λέγει ο άγιος Θεόδωρος ο Σαββαΐτης. Αυτό, όμως, δεν μπορεί ο πιστός να το οικειωθεί (να το οικειοποιηθεί), παρά μονάχα μέσα στην Εκκλησία. Οι άγγελοι είναι που μας φέρνουν στην Εκκλησία. Κανείς δεν μπορεί να μας περιγράψει πόσες αλλαγές γίνονται μέσα στη ψυχή μας, όταν ακούμε τον Εσπερινό, τη θεία Λειτουργία, ή άλλες ακολουθίες της Εκκλησίας μας. Μόνο οι άγγελοι βλέπουν τις αλλοιώσεις μας και χαίρονται, ενώ οι δαίμονες καταισχύνονται και απομακρύνονται.

     Είναι πολύ χαρακτηριστικό το σχετικό γεγονός που αναφέρει το «Γεροντικό» στον βίο του αββά Παύλου του «Απλού». Πήγε να προσκυνήσει σ’ ένα μοναστήρι, γειτονικό στη σκήτη του. Όταν οι μοναχοί έμπαιναν στην ακολουθία στο ναό, ο εν λόγω αββάς Παύλος, έχοντας το χάρισμα να βλέπει στο βάθος τη ψυχή του ανθρώπου, κοιτούσε κι έβλεπε βαθιά τους μοναχούς καθώς έμπαιναν ένας-ένας. Τους έβλεπε να μπαίνουν με λαμπερά πρόσωπα και τον άγγελό τους δίπλα χαρούμενο. Ένας, όμως, ήταν κατάμαυρος και σκοτεινός και πολλοί δαίμονες τον έσερναν μ’ ένα καπίστρι περασμένο απ’ τη μύτη, ενώ ο άγγελός του ακολουθούσε από μακριά, σκυθρωπός και καταλυπημένος. Ο αββάς Παύλος άρχισε τότε να χτυπά το στήθος του και να κλαίει για τον δυστυχισμένο αμαρτωλό που είδε. Μάταια οι μοναχοί τον ρωτούσαν για την αιτία των δακρύων του. Σαν τελείωσε η ακολουθία ύστερα από αρκετή ώρα, έβγαιναν πάλι ένας-ένας οι αδελφοί της μονής. Αλλά με πολλή χαρά βλέπει κι εκείνον που πριν ήταν κατάμαυρος και σκοτεινός, να βγαίνει τώρα λαμπερός στο πρόσωπο και λευκός στο σώμα, με τον άγγελο δίπλα του ιλαρό και χαρούμενο, ενώ οι δαίμονες τον ακολουθούσαν σκυθρωποί και λυπημένοι από μακριά. Με κραυγές χαράς ο αββάς Παύλος ευλογούσε τ’ όνομα του Θεού. Ύστερα διηγήθηκε ό,τι είδε εκεί στην είσοδο της εκκλησίας. Αλλά οι αδελφοί ήθελαν να μάθουν και να διδαχθούν περισσότερα. Με πολλή επιμονή, τόσο του αββά Παύλου όσο και των αδελφών, ο άνθρωπος εκείνος άνοιξε το στόμα και τους εξήγησε αυτά που διείδε ο άγιος ασκητής, λέγοντάς τους τα εξής: «Εγώ είμαι ένας αμαρτωλός άνθρωπος και για πολλά χρόνια ζούσα μέσα στην πορνεία. Μπαίνοντας στην εκκλησία, άκουσα τον λόγο του Θεού, μέσα απ’ το στόμα του προφήτη Ησαΐα, να μου λέει: “Λουστείτε και γίνετε καθαροί, αφήστε τις πονηριές μέσα από τις καρδιές σας και μάθετε να κάνετε το καλό μπροστά στα μάτια Μου. Κι αν οι ψυχές σας είναι κατακόκκινες από τις αμαρτίες σας, Εγώ θα τις λευκάνω σαν το χιόνι. Αν θελήσετε και Με ακούσετε, θ’ απολαύσετε τ’ αγαθά της γης” (Ησ. 1, 16–18). Τότε στέναξα με κατάνυξη και είπα: “O Θεός να κάνει και σ’ εμένα τον ανάξιο αμαρτωλό ό,τι ακριβώς είπε με το στόμα του προφήτου Του”. Κι αποφάσισα πλέον να μην κάνω καμιά αμαρτία πια και καμιά παρανομία. Και μ’ αυτή τη συντριβή της μετάνοιας και με την απόφαση να μην κάνω κανένα φαύλο πράγμα ενώπιον του Θεού, βγήκα έξω απ’ την εκκλησία».

     Μπορείς κι εσύ, αδελφέ μου, να προστρέχεις και να ζητάς τη βοήθεια των αγγέλων μπροστά σε όλες τις δυσκολίες και σε όλες τις κακίες, με τις οποίες σε πολεμούν οι εχθροί σου. Οι άγγελοι, με τη χάρη που έχουν λάβει απ’ τον Θεό, θα σε φυλάξουν την ώρα του πειρασμού και περνώντας σε άφθορο απ’ τη μεγάλη δοκιμασία του θανάτου, θα σε βοηθήσουν ν’ αποχτήσεις την τελειότητα, μαζί με τη ψυχική σωτηρία σου.

ΠΑΝΤΕΛΗΣ Β. ΠΑΣΧΟΣ

※

[(1) Παντελή Β. Πάσχου:

«Έρως Ορθοδοξίας»

Μέρος 5ο, Κεφ. 8ο,

σελ. 470–479,

Εκδόσεις

«Αποστολικής Διακονίας»,

Αθήναι, 1987⁴.

(2) «Εμφανίσεις και θαύματα

των αγγέλων»,

Εισαγωγή, σελ. 20–24,

Έκδοση Ιεράς Μονής Παρακλήτου,

Ωρωπός Αττικής, 1998⁶.

(3) Επιμέλεια ανάρτησης,

επιλογή θέματος και φωτογραφιών,
μετάφραση πατερικών χωρίων,

υπομνηματισμός και πληκτρολόγηση

κειμένου: π. Δαμιανός.]

※

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Ειλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.