ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΜΟΝΑΞΙΑΣ, ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ

ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΜΟΝΑΞΙΑΣ,

ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ 

     «Να μιλήσουμε λίγο για την προσευχή. Η προσευχή είναι, θα λέγαμε, η σπονδυλική στήλη της σχέσης μας με τον Θεό. Δηλαδή, σχέση με τον Θεό χωρίς προσευχή, είναι όπως άνθρωπος χωρίς σπονδυλική στήλη. Δεν έχει σχήμα, δεν έχει αντοχή, είναι ένα πράγμα που πάρα πολύ εύκολα επηρεάζεται και παίρνει άλλα σχήματα.

     Γιατί η προσευχή είναι η σπονδυλική στήλη, η λυδία λίθος της πνευματικής ζωής και της σχέσης με τον Θεό; Διότι η προσευχή είναι ταυτόχρονα μια στιγμή απόλυτης μοναξιάς και απόλυτης παρουσίας. Δηλαδή ο άνθρωπος στέκεται μόνος του μπροστά στον Θεό χωρίς τον θόρυβο που περιέχει η καθημερινότητά του. Χωρίς όλα αυτά τα οποία μπορούν να γίνουν άλλοθί του, να γίνουν δεκανίκια του, να γίνουν προσωπεία του μέσα στην καθημερινότητα. Στέκεται μόνος και γυμνός απέναντι στον Θεό και απέναντι στον εαυτό του. Αλλά και στιγμή απόλυτης παρουσίας, διότι τότε ακριβώς μπορεί κανείς να προσεγγίσει το μυστήριο της παρουσίας του Θεού περισσότερο.

     Έχω την γνώμη ότι, αν η προσευχή δεν λειτουργεί στους περισσότερους πιστούς όπως θα ήθελαν, είναι επειδή έχουν πρόβλημα όχι με τον Θεό, αλλά με τον εαυτό τους. Δηλαδή, πολλοί πιστοί σταματούν την προσευχή πολύ σύντομα, μετά από λίγα δευτερόλεπτα ή λίγα λεπτά, ενώ βρίσκονται ακόμη στον “προθάλαμο” της προσευχής, προτού περάσουν παραμέσα, διότι δεν αντέχουν τον εαυτό τους.

     Δεν πρόλαβαν να συναντήσουν τον Θεό για να πουν ότι “τρόμαξαν”, “φοβήθηκαν”, “ενοχοποιήθηκαν”, “βαρέθηκαν”, “δεν ξέρω τι φταίει” και σταμάτησαν. Πρόβλημα κυρίως είναι ότι τρομάζουν με την ενατένιση του εαυτού τους. Οπότε έτσι χάνουν την ευκαιρία να προχωρήσουν στα ενδότερα και να συναντήσουν το Πρόσωπο του Θεού. Όπως έχω πει και σε άλλες ευκαιρίες, αυτό οφείλεται σε φτωχή θεολογική γνώση, δηλαδή αγνοούμε τί πραγματικά έκανε ο Χριστός στην “εἰς Ἅδου κάθοδον”, καθώς και σε φτωχή πίστη.

     Αν τα είχαμε αυτά τα δύο, τότε θα μπορούσαμε να σκεφτούμε πως, ό,τι και αν ανακαλύπταμε στον εαυτό μας όταν μένουμε μόνοι και δεν το αντέχουμε, ο Χριστός το ξέρει ήδη πολύ πριν εμείς το ανακαλύψουμε και έχει κατέβει στον Άδη της ψυχής μας και είναι ήδη εκεί. Αυτό είναι “ἡ εἰς Ἅδου κάθοδος” που γιορτάζουμε το Πάσχα. Δεν είναι αυτό που συνέβη μόνο μία φορά. Είναι η διαρκής αιώνια “εἰς Ἅδου κάθοδος” στις ψυχές των ανθρώπων, πριν καν οι άνθρωποι συνειδητοποιήσουν ότι έχουν έναν Άδη μέσα τους ο καθένας.

     Εάν αυτό το είχαμε εμπεδώσει και αν είχαμε λίγο μεγαλύτερη πίστη με την έννοια της εμπιστοσύνης, θα μπορούσαμε να συνειδητοποιήσουμε ότι με αυτά που είδε συνεχίζει να μας αγαπάει το ίδιο. Και τότε θα μπορούσαμε να πάρουμε και εμείς κάτι από την δική Του στάση και το δικό Του ήθος. Να μπορούμε δηλαδή να αντέξουμε τον Άδη μας, να αντέξουμε τον εαυτό μας και, στην συνέχεια, πολύ διαφορετικοί πια, να περάσουμε στο κυρίως στάδιο της προσευχής πολύ διαφορετικά, διότι θα είμαστε πολύ πιο ταπεινοί και ευγνώμονες απέναντί Του. Και φυσικά, τότε, θα μπορούσαμε να αντέχουμε περισσότερο και τον άλλον άνθρωπο με τον δικό του Άδη.

     Ένας τρόπος που έχουν εφεύρει οι άνθρωποι κατά καιρούς να αποφεύγουν αυτά τα δύο στάδια, δηλαδή να βρεθούν μόνοι με τον εαυτό τους και με τον Θεό, είναι να προσεύχονται μπροστά σε καθρέφτη. Και δεν εννοώ κυριολεκτικό καθρέφτη, αλλά εννοώ αυτό που έκανε ο Φαρισαίος. “Σε ευχαριστώ, Κύριε, που δεν είμαι σαν αυτόν και εκείνον και τον άλλον”. Στην πραγματικότητα έτσι, ούτε τον εαυτό του συναντάει ούτε φυσικά τον Θεό. Απευθύνεται σε μία έννοια “Θεός”. Δεν υπάρχει πρόσωπο Θεού εκεί. Δεν υπάρχει πρόσωπο κανενός.

     Το δωμάτιο του Φαρισαίου είναι γεμάτο καθρέφτες, δεν υπάρχουν άλλα πρόσωπα, μόνο ο εαυτός του και μάλιστα το είδωλο του εαυτού του. Γιατί τον εαυτό σου, δεν θα τον δεις έξω στο καθρέφτη, θα τον δεις μέσα σου. Αυτός κοιτάζει έξω, το είδωλο, το προσωπείο. Βλέπει στον καθρέφτη το προσωπείο που φοράει και το θαυμάζει, διότι είναι πράγματι ωραία η μάσκα που φόρεσε. Αλλά, αν κοιτούσε μέσα του, θα έβλεπε θάνατο και ερημιά…». 

[π.Βασίλειου Θερμού: «Άνθρωπος μόνος και μπερδεμένος ψάχνει», κεφ. 5ο («Σχέση με το πρόσωπο του Θεού»), σελ. 193–196, «Αρμός», Αθήνα, Νοέμβριος 2009.]