ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΕΠΤΑ ΜΑΚΚΑΒΑΙΟΙ

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΕΠΤΑ ΜΑΚΚΑΒΑΙΟΙ

Η ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΙ Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥΣ

     Συνοψίζοντας το Β΄ Μακ. 6-7, όπως και την απόκρυφη διήγηση που φέρει τον τίτλο «Δ΄ Μακκαβαίων», που μας έχει παραδοθεί ενίοτε με το όνομα του Φλαβίου Ιώσηπου (37-100 μ.Χ.), έχουμε να πούμε για τους αγίους αυτούς προχριστιανικούς μάρτυρες τα εξής: Τα ονόματα των επτά αδελφών ήσαν· Αβείμ, Αντώνιος, Γούριος, Ελεάζαρος, Ευσέβων, Αχείμ (ή Σαμωνάς) και Μάρκελλος. Η μητέρα τους ήταν η Σολομονή και ο διδάσκαλός τους ο Ελεάζαρος. Οι άγιοι αυτοί μάρτυρες έζησαν κατά τους χρόνους του βασιλέως της Συρίας Αντιόχου του Επιφανούς, της δυναστείας των Σελευκίδων (175-164 π.Χ.), ο οποίος αφού έριξε στην δουλεία το εβραϊκό έθνος, θέλησε να εξαναγκάσει τα τέκνα του Ισραήλ να απαρνηθούν τα έθη και τους θεσμούς που είχαν παραλάβει από τους Πατέρες τους, προκειμένου να υιοθετήσουν τα ειδωλολατρικά ήθη. Προς τον σκοπό αυτό εξέδωσε διάταγμα που υποχρέωνε όλους να τρώνε χοιρινό κρέας, ζώο που ο Νόμος θεωρούσε ακάθαρτο και το απαγόρευε (βλ. Λευ. 11, 7-8).

     Ο πρώτος που εξαναγκάσθηκε να γευθεί το κρέας αυτό ήταν ο γραμματέας Ελεάζαρος, ο οποίος κατά ορισμένους ήταν ιερέας. Ο άγιος γέροντας όμως έφτυσε με περιφρόνηση την μπουκιά που του είχαν βάλει στο στόμα με την βία. Παραμένοντας κουφός σε όσους τον συμβούλευαν να προσποιηθεί ότι υποτάσσεται για να σώσει την ζωή του, αποκρίθηκε: «Δεν αρμόζει στην ηλικία μου να προσποιούμαι. Πολλοί από τους νέους θα βάλουν με τον νου τους ότι ο ενενηντάχρονος Ελεάζαρος προσχώρησε στα ήθη των αλλοφύλων. Ύστερα κι αυτοί, βλέποντας και την δική μου υποκρισία και θέλοντας να ζήσουν λίγο παραπάνω, θα πλανηθούν εξαιτίας μου. Έτσι θα μολυνθώ, αλλά και θα στιγματισθώ τώρα στα γηρατειά μου. Κι αν τώρα αποφύγω προσώρας την τιμωρία των ανθρώπων, δεν θα μπορέσω να αποφύγω τα χέρια του παντοδύναμου Κυρίου, είτε ζωντανός είτε πεθαμένος…». Και αφού μίλησε έτσι, προσέφερε εαυτόν στο βασανιστήριο του τροχού. Στα βασανιστήρια επέδειξε την ανδρεία ενός νέου και ακατάβλητου πολεμιστή προκαλώντας τον θαυμασμό των δημίων του. Την ώρα που ξεψυχούσε, δήλωσε χαμογελώντας: «Ο Κύριος που κατέχει όλη την αγία γνώση, γνωρίζει ότι μολονότι μου δόθηκε η δυνατότητα να αποφύγω τον θάνατο, προτίμησα να υποφέρω φρικτούς πόνους από μαστιγώσεις στο σώμα. Η ψυχή μου, όμως, τα υπομένει όλα αυτά με χαρά, γιατί σέβομαι τον Κύριο». Και παρέδωσε την ψυχή του.

     Επτά αδελφοί, που είχαν διαπαιδαγωγηθεί από τον Ελεάζαρο στις παραδόσεις του λαού τους, συνελήφθηκαν και παρουσιάσθηκαν μπροστά στον βασιλιά, όμοιοι με εναρμόνιο χορό στην μέση του οποίου έστεκε ως κορυφαία η μητέρα τους. Ένα μόνο τους ενδιέφερε: ο χορός αυτός με τον ιερό αριθμό που ευλόγησε ο Θεός, να μην διασπασθεί από την λιποταξία κάποιου ανάμεσά τους. Και προέτρεπαν ο ένας τον άλλον να ομολογήσουν την πίστη του με λόγια όπως αυτά: «Κι αν δεν πεθάνουμε τώρα, πάντως μια φορά κάποτε έχουμε να πεθάνουμε. Δεν γεννηθήκαμε και δεν ήρθαμε στον κόσμο αυτόν για να υπηρετήσουμε αυτά που οφείλουμε να κάνουμε; Ας κάνουμε λοιπόν την δυσκολία φιλοτιμία» (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, Λόγος ΙΕ΄, Εις τους Μακκαβαίους 7, PG 35, 924). Ο ηγεμόνας παρέθεσε μπροστά τους τα όργανα βασανισμού και προσπάθησε να τους μεταπείσει, αλλά εκείνοι αντικρούοντας τα επιχειρήματά του με μια θεόπνευστη φιλοσοφία απάντησαν σ’ αυτόν με την φωνή του μεγαλύτερου αδελφού τους: «Είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε, παρά να παραβούμε τους πατρώους νόμους» (Β΄ Μακ. 7, 2).

     Ο Αντίοχος εκτός εαυτού, πρόσταξε να κόψουν την γλώσσα του προπετούς αυτού, κατόπιν δε να τον γδάρουν και να του αποκόψουν τα άκρα. Εκείνος υφιστάμενος το βασανιστήριο του τροχού και ξαπλωμένος κατόπιν πάνω στην σχάρα δήλωνε: «Κόψτε τα μέλη μου, κατακάψτε την σάρκα μου, εξαρθρώστε τις κλειδώσεις μου! Με όλα τα μαρτύρια τούτα θα σας δείξω ότι τα τέκνα των Εβραίων είναι ανίκητα όταν πρόκειται για την αρετή!». Μεταμορφωμένος από την φωτιά, έμοιαζε άφθαρτος και ολοκλήρωσε έτσι το μαρτύριό του δίχως τον παραμικρό αναστεναγμό, ενώ η μητέρα και τα αδέλφια του, παράδοξα ενδυναμωμένοι από το θέαμα, παρακαλούσαν τον Θεό να τους αξιώσει να πεθάνουν με γενναιότητα όπως εκείνος.

     Κατόπιν υποβλήθηκε σε βασανιστήρια και ο δεύτερος αδελφός. Ξέσχισαν τις σάρκες του με σιδερένια νύχια και έπειτα τον ξάπλωσαν σε έναν καταπέλτη. Λίγο πριν παραδώσει την ψυχή του φώναξε στα εβραϊκά: «Εσύ, αλιτήριε, αφαιρείς από μας την παρούσα ζωή. Ο Βασιλιάς όμως όλου του κόσμου, θα μας αναστήσει σε μιαν άλλη αιώνια ζωή, εφόσον εμείς πεθαίνουμε τώρα για να μείνουμε πιστοί στους νόμους Του» (Β΄ Μακ. 7, 9). Ο τρίτος αδελφός πρότεινε ευθαρσώς τα χέρια του στον δήμιο, δηλώνοντας ότι ήλπιζε ότι θα ξαναβρεί τα μέλη του στην μέλλουσα ζωή. Βρήκε το τέλος στον τροχό. Ο τέταρτος προσκάλεσε τον τύραννο να επινοήσει τα πιο τρομερά βασανιστήρια, για να του δείξει ότι ήταν έτοιμος να συναγωνιστεί στο θάρρος με τους αδελφούς του· και πριν του ξεριζώσουν την γλώσσα, είπε: «Ακόμη κι αν μου στερήσεις το όργανο του λόγου, ο Θεός ενωτίζεται την φωνή των σιωπηλών. Πόσο γλυκό είναι να ακρωτηριάζεσαι για τον Θεό!».

     Στην σπουδή του να κερδίσει με την σειρά του το τρόπαιο ο πέμπτος παρουσιάσθηκε μόνος του στους βασανιστές. Ο επόμενος υποβλήθηκε στο μαρτύριο του τροχού και ενώ του τρυπούσαν τα πλευρά φώναξε: «Η γνώση που ποριζόμαστε από την ευσέβεια είναι ανίκητη».

     Η μητέρα τους Σολομονή παρευρισκόταν στα βασανιστήρια των γιων της και αντί να υποκύψει στην οδύνη της προέτρεπε αντίθετα τον καθένα τους στην γλώσσα των προγόνων της να υπομείνει θαρραλέα την δοκιμασία στο όνομα του Κυρίου και με την ελπίδα της Αναστάσεως. Τους έλεγε: «Εγώ δεν μπορώ να ξέρω πώς βρεθήκατε μέσα στην κοιλιά μου. Δεν σας χάρισα εγώ την ζωή ούτε είμαι εγώ που διαμόρφωσα τα μέλη του σώματός σας. Ο Δημιουργός του σύμπαντος τα έκανε όλα αυτά. Αυτός είναι που έπλασε το ανθρώπινο γένος και έφερε τα πάντα στην ύπαρξη. Αυτός, με την ευσπλαχνία Του, θα σας ξαναδώσει πίσω την ζωή, επειδή τώρα εσείς την περιφρονείτε για χάρη Του» (Β΄ Μακ. 7, 22). Καθώς ο νεώτερος των αδελφών ζούσε ακόμη, ο τύραννος προσπάθησε να τον κερδίσει με υποσχέσεις και, καλώντας την μητέρα του, την προέτρεπε να συμβουλεύσει το παιδί της για να το σώσει. Υπερνικώντας κάθε κατά σάρκα δεσμό, η Σολομονή έσκυψε στον νεανία και τον παρότρυνε απεναντίας να υπομείνει όλα τα βασανιστήρια για να μπορέσει κατά την γενική Ανάσταση να τον ξαναπάρει πίσω μαζί με τα αδέλφια του. Ενδυναμωμένος ο νέος με νέα ορμή, άρχισε τότε να προκαλεί τον τύραννο προλέγοντάς του ότι σύντομα θα τιμωρούνταν για την αλαζονεία του. Και κατέληξε παρακαλώντας η θυσία η δική του και των αδελφών του να κατευνάσει την θεϊκή οργή που είχε ξεσπάσει πάνω στον καταπιεζόμενο λαό τους. Ο Αντίοχος προσβεβλημένος και εμπαιγμένος, του ανταπέδωσε χειρότερα απ’ ό,τι στους αδελφούς του. Τέλος, αφού ο νέος παρέδωσε ένδοξα την ψυχή του, η Σολομονή προσφέρθηκε κι αυτή με την σειρά της σε ολοκαύτωμα (βλ. Δ΄ Μακ. 17, 1) και απήλθε προς συνάντηση των υιών της στον χορό των αγίων μαρτύρων. Τα τίμια λείψανά της τιμώνται σήμερα στον ναό του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Και παρ’ όλο που οι άγιοι αυτοί Μακκαβαίοι μάρτυρες έδωσαν μαρτυρία πριν τον Χριστό, δεν υπολείπονται όμως σε τίποτα από εκείνους που ακολούθησαν τον Χριστό μιμούμενοι το ζωοποιό Πάθος Του, διότι ήταν η πίστη στον Χριστό, που ενοικώντας ήδη μέσα τους διά της ελπίδος της Αναστάσεως, τους έκανε να υπερνικήσουν θριαμβευτικά κάθε επίγειο και πρόσκαιρο δεσμό (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ό.π. 1, PG 35, 913).

— ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ —

Ἦχος δ΄. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ.

Τῶν Μακκαβαίων τὸν ἑπτάριθμον δῆμον,

σὺν τῇ μητρὶ Σολομονῇ τῇ ἁγίᾳ,

καὶ Ἐλεάζαρ ἅμα εὐφημήσωμεν·

οὗτοι γὰρ ἠρίστευσαν, δι’ ἀγώνων νομίμων,

ὡς φρουροὶ καὶ φύλακες,

τῶν τοῦ Νόμου δογμάτων·

καὶ νῦν ὡς καλλιμάρτυρες Χριστοῦ,

ὑπὲρ τοῦ κόσμου, ἀπαύστως πρεσβεύουσι.

— ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ —

Ἦχος β΄. Τὰ ἄνω ζητῶν.

Σοφίας Θεοῦ, οἱ στῦλοι οἱ ἑπτάριθμοι,

καὶ θείου φωτός, οἱ λύχνοι οἱ ἑπτάφωτοι, 

Μακκαβαῖοι πάνσοφοι,

πρὸ Μαρτύρων μέγιστοι Μάρτυρες,

σὺν αὐτοῖς τὸν πάντων Θεόν,

αἰτεῖσθε σωθῆναι, τοὺς τιμῶντας ὑμᾶς.

— ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΟΝ —

Χαίροις ἡ ἑπτάκλωνος συνδρομή,

ὄρπηκες ὡραῖοι, Μακκαβαίων τῆς πατριᾶς,

σὺν μητρὶ τῇ θείᾳ, ἅμα καὶ διδασκάλῳ,

οἱ εὐκλεεῖς τοῦ Νόμου, καὶ θεῖοι φύλακες.

※

[Ιερομονάχου Μακαρίου

Σιμωνοπετρίτου:

«Νέος Συναξαριστής

της Ορθοδόξου Εκκλησίας».

Τόμ. 12ος, Αύγουστος, σελ. 9–12.

Διασκευή εκ του Γαλλικού:

Ξενοφών Κομνηνός.

Εκδόσεις «Ίνδικτος»,

Αθήναι, Μάρτιος 2009.

Επιμέλεια ανάρτησης,

επιλογή θέματος και φωτογραφιών,

μεταφορά ενίων εδαφίων

στη δημοτική,

πληκτρολόγηση κειμένου:

π. Δαμιανός.]

※

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση

των αναρτήσεων από το «Ειλητάριον»,

αρκεί να αναφέρεται απαραίτητα

ως πηγή προέλευσης.