ΤΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΓΙΟΣ;

ΤΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΓΙΟΣ;

     Στον άγιο δεν υπάρχει τίποτε χυδαίο, ούτε τραχύ, ούτε ποταπό, ούτε προσποιητό, ούτε ανειλικρινές. Στον άγιο ενεργοποιούνται στο έπακρο η διάκριση, η ευαισθησία, η διαφάνεια, η αγνότητα, ο σεβασμός, η προσήλωση στο, τόσο χαρακτηριστικό του ανθρώπου, μυστήριο των συνανθρώπων του, επειδή τα φέρει όλα αυτά τα στοιχεία από την κοινωνία του με το υπέρτατο Πρόσωπο, τον Θεό. Αντιλαμβάνεται τις ψυχικές καταστάσεις των άλλων και αποφεύγει κάθε τι που θα μπορούσε να τους δυσαρεστήσει, αν και δεν παραλείπει να τους βοηθά να ξεπεράσουν τις αδυναμίες τους. Διαβλέπει και την παραμικρή ανάγκη των άλλων, αλλά και τις ανεπάρκειές τους, με όση επιμέλεια κι αν κρύβονται, και τις θεραπεύει αμέσως, ασκώντας καθαρτική ενέργεια, ακριβώς με τη διακριτική δύναμη της αγνότητάς του. Από τον άγιο ακτινοβολεί συνεχώς πνεύμα προσφοράς και θυσίας για όλους, χωρίς καμιά φροντίδα για τον εαυτό του· ένα πνεύμα που ζεσταίνει τους άλλους και τους δίνει τη βεβαιότητα ότι δεν είναι μόνοι. Ο άγιος είναι το αθώο αρνί, έτοιμο για τη συνειδητή αυτοθυσία, αλλά και ο ακλόνητος βράχος που προσφέρει ασφαλές στήριγμα.

      Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποιος πιο ταπεινός από έναν άγιο, πιο απλός, απέριττος, ανεπιτήδευτος, ανυπόκριτος, «φυσικός» στη συμπεριφορά του, που να δέχεται ό,τι είναι αληθινά ανθρώπινο, δημιουργώντας ατμόσφαιρα αγνής οικειότητας. Ένας άγιος έχει υπερβεί την πάλη μεταξύ ψυχής και σώματος· τη διαφορά μεταξύ καλών προθέσεων και απαράδεκτων πράξεων· μεταξύ δόλιων προσχημάτων και κρύφιων σκέψεων· μεταξύ αυτού που ισχυρίζεται ότι είναι και αυτού που πράγματι είναι. Ο άγιος έγινε τόσο απλός, επειδή παραδόθηκε ολόκληρος στον Θεό. Γι’ αυτό και μπορεί να δίνεται ολόκληρος στην κοινωνία με τους άλλους.

      Ο άγιος δίνει κουράγιο πάντοτε, μετριάζοντας μερικές φορές τις φαντασιώσεις που προκαλούν οι ανασφάλειες, η υπερηφάνεια, τα πάθη, πάντα με πνεύμα διάκρισης. Χαμογελάει, δεν γελάει όμως σαρκαστικά· είναι σοβαρός, όχι όμως βλοσυρός. Εκτιμά τα πιο ταπεινά πρόσωπα, θεωρώντας τα όλα μεγάλα μυστήρια που δημιούργησε ο Θεός και που προορίζονται για την αιώνια κοινωνία με Αυτόν. Ο άγιος γίνεται με την ταπεινοφροσύνη του σχεδόν απαρατήρητος, εμφανιζόμενος όταν είναι ανάγκη να παρηγορεί, να ενθαρρύνει ή να βοηθάει. Δεν υπάρχει αξεπέραστη δυσκολία γι’ αυτόν, γιατί πιστεύει ακράδαντα στη βοήθεια του Θεού, ζητώντας την με προσευχή. Ο άγιος είναι το πιο ανθρώπινο και το πιο ταπεινό ον και, ταυτόχρονα, μια εκπληκτική, ασυνήθιστη παρουσία, που δίδει την ευκαιρία στους άλλους ν’ ανακαλύψουν την ανθρώπινη φύση σ’ αυτόν και μέσα τους. Είναι ο πιο οικείος και, ταυτόχρονα, χωρίς να το θέλει, ο πιο επιβλητικός· είναι αυτός που προσελκύει περισσότερο την προσοχή των άλλων. Τον νοιώθεις πιο οικείο και πιο μεγαλόψυχο απ’ όλους και αισθάνεσαι εκπληκτικά άνετα κοντά του, αλλά ταυτόχρονα σε υποχρεώνει να βλέπεις τις ηθικές σου ανεπάρκειες και τα λάθη. Σε κατακτά με το απλό μεγαλείο της αγνότητάς του και με τη ζέση της καλοσύνης του και σε κάνει να ντρέπεσαι για την κατώτερη της αληθινά ανθρώπινης κατάστασής σου· για τη ρυπαρότητα, την υποκρισία, την επιπολαιότητα, τη δολιότητά σου, που προκύπτουν από τη σύγκριση που, άθελά σου, κάνεις ανάμεσα σε σένα και σ’ αυτόν. Δεν ασκεί καμιά κοσμική δύναμη κι ούτε δίνει εντολές με αυστηρότητα· νοιώθεις όμως σ’ αυτόν μια αμετακίνητη αποφασιστικότητα στις πεποιθήσεις του, στη ζωή του, στις συμβουλές που σου δίνει, ώστε η γνώμη του γι’ αυτό που θα έπρεπε να κάνεις, η οποία εκφράζεται με διάκριση ή λεπτή συμπεριφορά, γίνεται για σένα εντολή, για την εκπλήρωση της οποίας, είσαι έτοιμος να κάνεις οποιαδήποτε προσπάθεια και θυσία.

       Η συμβουλή του, σου δίνει μια δύναμη που σε απελευθερώνει από την αδυναμία στην οποία βρίσκεσαι, από τη δυσπιστία που είχες μέσα σου, επειδή την αισθάνεσαι ως θεϊκή δύναμη. Νοιώθεις ότι αυτός σου δίνει το φως και τη δύναμη από την αρχική πηγή φωτός και δύναμης, με μια αγαθότητα από την αρχική πηγή αγαθότητας, η οποία θέλει να σε σώσει. Φοβάσαι το βλέμμα του που εισχωρεί στη ψυχή σου, όπως φοβάσαι την ανακάλυψη της αλήθειας από έναν γιατρό αναμφισβήτητης αξίας και φιλανθρωπίας, την περιμένεις όμως, όπως και του γιατρού, γιατί ξέρεις ότι θα σου δώσει, ταυτόχρονα με τη διάγνωση, και το πιο σίγουρο αντίδοτο για τη σωτηρία σου από μια αρρώστια που την αισθανόσουν θανατηφόρα. Στην άκρα διάκριση, πραότητα και ταπεινοφροσύνη του, αισθάνεσαι μια βοηθητική δύναμη, την οποία τίποτε στον κόσμο δεν μπορεί να καταβάλει· μια δύναμη, που προέρχεται από τον Θεό, εξαιτίας της τέλειας παράδοσής του στον Θεό και της θέλησής του να διακονήσει τους ανθρώπους, ένεκα της θείας εντολής και από το γεγονός ότι είναι σταλμένος από τον Θεό για να σωθεί. Όποιος προσεγγίσει τον καλυμμένο με το πέπλο της ταπεινοφροσύνης άγιο, ανακαλύπτει σ’ αυτόν την κορυφή της αγαθότητας, της αγνότητας, της πνευματικής δύναμης. Πρέπει να καταβάλεις πολλές προσπάθειες, για να ανακαλύψεις τις μεγάλες πράξεις της άσκησης και της φιλανθρωπίας του, αλλά το ανάστημά του επιβάλλεται με την όψη της αγαθότητας και αγνότητας που έχει. Κενούμενος αυτός από αγάπη, είναι η δόξα του μεγαλείου και της δύναμης.

       Από τον άγιο διαχέεται μια αδιατάρακτη ειρήνη ή ησυχία, ταυτόχρονα δε, και μια μέχρι δακρύων συμμετοχή στον πόνο των άλλων. Ο άγιος είναι ριζωμένος στην αγαπητική και πάσχουσα στάση του ενσαρκωθέντος Θεού και αναπαύεται στην αιωνιότητα της δυνάμεως και της αγαθότητος του Θεού, όπως λέει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής (Περὶ διαφόρων ἀποριῶν, PG 91, 1144), όντας ολόκληρος σφραγισμένος από την παρουσία του Θεού, όπως ο Μελχισεδέκ. Αλλά η αιώνια προσήλωσή του στον έρωτα για τον Θεό και τους ανθρώπους, δεν αποκλείει τη συμμετοχή στον πόνο των ανθρώπων, έτσι όπως ο Χριστός δεν παύει να θυσιάζεται γι’ αυτούς, όπως και οι άγγελοι δεν παύουν να τους προσφέρουν συνέχεια τη βοήθειά τους. Γιατί η παραμονή στην έμπρακτη και συμπάσχουσα αγάπη είναι κι αυτή μια αιωνιότητα. Αυτή είναι η «κατάπαυση» ή η απάθεια ή το «σάββατο» στο οποίο μπήκαν οι άγιοι (βλ. Εβρ. 3, 18· 4, 11) βγαίνοντας από την Αίγυπτο των παθών και όχι η απάθεια της αναίσθητης νιρβάνας. Γιατί η ανάπαυση του αγίου στην αιώνια ανένδοτη φιλανθρωπία του Θεού, έχει τη δύναμη να συνεπαίρνει και τους άλλους, βοηθώντας τους μ’ αυτό τον τρόπο να μην περιέλθουν σε απελπισία και να νικήσουν με θάρρος τον πόνο…

π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΝΙΛΟΑΕ

(1903–1993)

※

[π. Δημητρίου Στανιλοάε:

«Η περί Θεού

Ορθόδοξη Χριστιανική Διδασκαλία»,

μέρος 1ο, κεφ. γ΄, §3, σελ. 247–251,

μετάφραση:
π. Κωνσταντίνος Coman
και Γιώργος Παπαευθυμίου,

εκδόσεις «Αρμός»,

Αθήνα 2011.]

※