ΔΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΗΘΟΣ

ΔΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΗΘΟΣ

※

※

     Η στατική αντίληψη της χριστιανικής ηθικής και πνευματικότητας διαπέρασε την ζωή του δυτικού χριστιανού και έγινε τρόπος ζωής που τον ζει ανεπίγνωστα· εφόσον, σύμφωνα με την αντίληψη της χριστιανικής ηθικής, ο χριστιανός είναι εκείνος που τηρεί τις εντολές, δεν μπορεί ένας χριστιανός να έχει αρνητικά συναισθήματα όπως οργή ή μίσος. Η αντίληψη αυτή, ενσωματώθηκε στον δυτικό πολιτισμό και, τελικά, η έκφραση οργής θεωρείται βαρβαρότητα στα πλαίσια του δυτικού πολιτισμού. Ένας «πολιτισμένος άνθρωπος» είναι «απαράδεκτο» να αισθάνεται και να εκφράζει οργή.

※

※

     Σαν συνέπεια αυτής της αντίληψης, η οργή απωθείται και μεταμορφώνεται σε παθολογικά συμπτώματα. Απωθημένη οργή, είναι η ρίζα των περισσότερων ψυχικών διαταραχών. Η απωθημένη οργή διαστρέφεται και εκφράζεται τελικά με έμμεσους τρόπους, πολύ καλά μεταμφιεσμένη και ιδιαίτερα καταστρεπτική. Αυτό, ακριβώς, περιγράφει ο Χριστός όταν λέει: «Όταν το ακάθαρτο πνεύμα βγει από τον άνθρωπο περιδιαβαίνει από ξερούς τόπους, ψάχνοντας να βρει κάπου να ξεκουραστεί, μα δε βρίσκει. Τότε λέει: “Θα γυρίσω ξανά πίσω στην κατοικία μου, εκεί απ’ όπου έφυγα”. Έρχεται και την βρίσκει αδειανή, σκουπισμένη και στολισμένη. Τότε πηγαίνει και παίρνει μαζί του άλλα εφτά πνεύματα, ακόμη πιο πονηρά κι απ’ αυτό το ίδιο, και μπαίνουν όλα μαζί και κατοικούν εκεί· και γίνεται η τελευταία κατάσταση του ανθρώπου εκείνου χειρότερη κι από την προηγούμενη» (Ματθ. ιβ΄ 43–45). 

※

※

     Το ακάθαρτο πνεύμα της οργής που εξέρχεται από τον «βάρβαρο ανατολίτη» με κραυγές και ξεφωνητά, στον δυτικό άνθρωπο, που το απωθεί και στολίζει το εξωτερικά γαλήνιο πρόσωπό του με ένα χαμόγελο, επιστρέφει φέρνοντας μαζί του επτά πνεύματα χειρότερα απ’ αυτό, όπως νευρώσεις κάθε είδους, ψυχώσεις, κατάθλιψη, κατάχρηση χημικών ουσιών, αλκοολισμό, θρησκευτικό φανατισμό, σωματικές αρρώστιες όπως ο καρκίνος και πολλά άλλα. 

※

※

     Αναμφισβήτητα η κατάσταση του «εκλεπτυσμένου» ψυχωτικού δυτικού ανθρώπου, είναι πολύ χειρότερη από εκείνη του «άξεστου ανατολίτη» που ξεφωνίζει. Η απωθημένη οργή ήταν η αιτία πολλών ολέθρων στην ιστορία του κόσμου. Πολλές επαναστάσεις, πόλεμοι και σφαγές ήταν το καταστρεπτικό ξέσπασμα της απωθημένης οργής. Το ίδιο και πολλές καταστροφικές συνέπειες θρησκευτικού φανατισμού, όπως η ιερά εξέταση και οι φρικτοί φόνοι των καλβινικών κοινοτήτων του μεσαίωνα. Επίσης, πολλοί δικτάτορες και πολλοί βλοσυροί και ανελέητοι θρησκευτικοί ηγέτες κινούνται από συσσώρευση απωθημένης οργής, που συνήθως αναφέρεται σε γονικές μορφές και που έχουν απωθηθεί από θρησκευτικές και πολιτιστικές απαγορεύσεις. Έτσι, η θρησκεία γίνεται «ζωή» που οι άνθρωποι την ζουν ανεπίγνωστα. 

※

※

     Έτσι ο δυτικός χριστιανισμός έχει επηρεάσει τον δυτικό πολιτισμό και έτσι ένας διεστραμμένος χριστιανισμός έχει προκαλέσει τις αμέτρητες περιπτώσεις ψυχικής διαταραχής, τις οποίες αντιμετωπίζει η σύγχρονη ψυχιατρική. Η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση ενός ψυχικά διαταραγμένου ατόμου, ουσιαστικά, είναι μία διαδικασία εξανατολισμού του δυτικού ανθρώπου, γιατί η Ορθόδοξη Παράδοση δεν έχει αποδεχθεί την τακτική της «εξωτερικής μάσκας»· και, αν αυτή ενθαρρύνει τον αγώνα για τελειότητα, (είναι γιατί) καταδικάζει την τελειομανία, που είναι άρνηση αποδοχής της ανθρώπινης ατέλειας και που στην γλώσσα των Πατέρων είναι σατανική αλαζονεία.

※

※

     Είναι εκπληκτικό, το πώς ο δυτικός χριστιανισμός διέστρεψε την βιβλική εικόνα του Χριστού και Τον παρουσίασε ως ένα μαλθακό και παθητικό άνθρωπο με κόκκινα μάγουλα και ξανθά σγουρά μαλλιά! Είναι θλιβερό, ότι πολλοί ορθόδοξοι ενοχλούνται από τον δυνατό και ορμητικό βιβλικό Χριστό της βυζαντινής τέχνης και λιγώνονται από τον γλυκερό Χριστό της δυτικής τέχνης! Είναι εκπληκτικό, το πώς ο δυτικός χριστιανισμός κατάφερε να φαντασθεί τον Χριστό –που με μάτια που έβγαζαν φωτιές κοίταξε τους Φαρισαίους «μετ’ ὀργῆς» (Μάρκ. γ΄ 5)– ως γλυκερό και ενδοτικό! 

※

※

     Πώς έφθασε να παρουσιάζει μαλθακό και παθητικό τον δυναμικό Χριστό που έφτιαξε μαστίγιο και «πάντας ἐξέβαλεν ἐκ τοῦ ἱεροῦ» με τα πρόβατά τους και τα βόδια τους και «ἐξέχεε τὸ κέρμα καὶ τὰς τραπέζας ἀνέτρεψε» (Ιωάν. β΄ 13–16)! Είναι εκπληκτικό, το πώς ο δυτικός χριστιανισμός κατέληξε να περιγράφει ως σιωπηλό και ήπιο, 

※

※

Εκείνον που πρόφερε τα τρομερά «Οὐαὶ» και αποκάλεσε τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους «ὑποκριτές», «τάφους κεκονιαμένους», «ὄφεις», «γεννήματα ἐχιδνῶν» (Ματθ. κγ΄ 13–33)!· Εκείνον, επίσης, που είπε στον μαθητή που Του πρότεινε να αποφύγει το Σταυρικό Πάθος, «ὕπαγε ὀπίσω μου Σατανᾶ» (Ματθ. ιστ΄ 23)! Είναι ακατανόητο, πώς ο Χριστός κατάντησε ένας ευνούχος πρίγκηπας της ειρήνης, αν και δήλωσε με έμφαση: «Μη νομίζετε ότι ήρθα να επιβάλω αναγκαστική ειρήνη μεταξύ των ανθρώπων. Δεν ήρθα να φέρω μια τέτοια ειρήνη, αλλά διαίρεση και πόλεμο. Ήρθα για να φέρω τον διχασμό του ανθρώπου από τον πατέρα του, της θυγατέρας από την μάννα της, της νύφης από την πεθερά της» (Ματθ. ι΄ 34–36)! Ο Χριστός υποσχέθηκε ειρήνη, αλλά όχι μία υποκριτική, εξωτερική ειρήνη, αλλά την πραγματική, την εσωτερική ειρήνη. «Εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν», είπε· «οὐ καθὼς ὁ κόσμος δίδωσιν, ἐγὼ δίδωμι ὑμῖν» (Ιωάν. ιδ΄ 27).

※

※

     Τα τελευταία χρόνια, η ψυχολογία μάς έδωσε την δυνατότητα να διαπιστώσουμε πόση παθολογία δημιουργεί το δυτικό χριστιανικό ήθος. Ο δυτικός πολιτισμός με το πουριτανικό υπόβαθρό του, τονίζει την σημασία της επιτυχίας τόσο πολύ, ώστε όσοι ζουν στον χώρο του, πανικοβάλλονται από το ενδεχόμενο της αποτυχίας. 

※

※

     Οι δυτικές κοινωνίες δεν μπορούν να ανεχθούν την αποτυχία και απορρίπτουν βίαια όποιον αποτυγχάνει· επειδή όμως η αποτυχία είναι αναπότρεπτη στην ανθρώπινη εμπειρία, ο δυτικός άνθρωπος συνεχώς προσποιείται. Φοράει μία χονδρή μάσκα για να κρύβει το πραγματικό του πρόσωπο και την πραγματική του ζωή που την ζει κατακομβιακά, και τον άλλον τον βλέπει ως κατάσκοπο, ως ανταγωνιστή και ως απειλή, γι’ αυτό δεν τον εμπιστεύεται και τον αποφεύγει. 

※

※

     Σαν συνέπεια αυτού, είναι να βιώνει μία ματαίωση, μία ανυπόφορη μοναξιά και η ζωή του πλέον δεν έχει νόημα. Γιατί η ικανοποίηση της ανάγκης του ανθρώπου να συναντήσει πραγματικά τον άλλον, δεν είναι κρίσιμη μόνο για την πλήρωσή του και την ανάπτυξή του, αλλά και γι’ αυτήν ακόμη την ύπαρξή του. Επειδή ο δυτικός άνθρωπος, εξαιτίας όλων αυτών, βιώνει μία εσωτερική απόγνωση, αναπτύσσει διάφορες νευρωτικές άμυνες και η άρνηση είναι η επικρατέστερη απ’ αυτές. Δοκιμάζει πολλούς τρόπους για να αποδράσει από την απόγνωσή του (όπως τα ναρκωτικά, η ταχύτητα ή η υπεραπασχόληση) και προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του ότι είναι ένας «ευτυχισμένος» άνθρωπος, γιατί έχει ένα ακριβό αυτοκίνητο και ένα πολυτελές σπίτι. 

※

※

     Προσπαθεί να ικανοποιήσει τις ανθρώπινες ανάγκες του με την απόκτηση υλικών πραγμάτων μάλλον παρά με την κοινωνία με πρόσωπα, αλλά η ζωή που ζει έτσι, είναι μίζερη και θλιβερή και δεν έχει καμμιά σχέση με την ζωή που έχει την δυνατότητα να ζήσει. Αν και κομπάζει για τα αγαθά του και τις ανέσεις του, μέσα στην ψυχή του αισθάνεται ότι όλα αυτά δεν είναι αυτό που επιθυμεί.

※

※

     Όταν επισκέπτεται κανείς χώρες σαν την Ινδία και το Θιβέτ, βλέπει ανθρώπους βρώμικους και πεινασμένους που καλύπτουν τα κοκκαλιάρικα κορμιά τους με ράκη, αλλά που τα μάτια τους έχουν ένα βάθος, μια πνευματικότητα, σε αντίθεση με τα μάτια του δυτικού ανθρώπου που είναι επίπεδα και άδεια· και, αν οι άμυνες που έχει αναπτύξει για να μη δει την φρικτή του κατάσταση δεν είναι ακαταμάχητες, υποπτεύεται ότι αυτοί οι πεινασμένοι ζητιάνοι έχουν βρει αυτό το «ένα» του οποίου «ἐστὶ χρεία», όπως λέει ο Χριστός, σε αντίθεση με τον δυτικό άνθρωπο που «μεριμνᾶ καὶ τυρβάζει περὶ πολλὰ» (Λουκ. ι΄ 42). 

※

※

     Αυτό το «ένα» πράγμα που είναι απολύτως απαραίτητο, είναι η ικανοποίηση της ανάγκης του ανθρώπου να συναντήσει πραγματικά τον άλλον (με μικρό και κεφαλαίο άλφα), που είναι μία ανάγκη ζωτική για την ύπαρξή του και την ευημερία του. Ο άνθρωπος υπάρχει πραγματικά στο ποσοστό που συναντά τον άλλον με γυμνή ψυχή και μοιράζεται μαζί του τα πιο βαθειά του αισθήματα, είτε αυτά είναι απόγνωση, αμφιβολία, ανασφάλεια, είτε είναι στοργή και τρυφερότητα. Μόνο όταν μοιράζεται με τον άλλον τα βαθύτερά του βιώματα, αρνητικά ή θετικά, κοινωνεί με τον άλλον· και η ανάγκη της κοινωνίας με τον άλλον, δεν είναι μία ανάγκη, αλλά είναι η ανάγκη.

※

※

     Η απουσία αυτής της κοινωνίας είναι η κόλαση. Γιατί στην κόλαση, «οὐκ ἔστι πρόσωπον πρὸς πρόσωπον θεάσασθαί τινα»· ενώ ο Παράδεισος είναι εκεί όπου «τὶς θεωρεῖ τὸ πρόσωπον τοῦ ἑτέρου» (Αποφθέγματα Γερόντων). Και σ’ αυτόν τον Παράδεισο, το δυτικό ήθος δεν μας επιτρέπει να μπούμε· γιατί με την απόλυτη έμφαση στην επιτυχία που αυτό δίνει, αποκλείει την κοινωνία. Για το δυτικό ήθος, ο άνθρωπος θεωρείται «επιτυχημένος» όταν έχει χρήματα, υψηλή θέση, δόξα και δύναμη, έστω και αν δεν υπάρχει ουσιαστική ανθρώπινη παρουσία στην ζωή του. 

※

※

     Είναι δε τραγικό, που κι εμείς οι ορθόδοξοι έχουμε υιοθετήσει στην πράξη αυτό το δυτικό ήθος. Και, για να το διαπιστώσει κανείς αυτό, θα έφθανε να ρίξει μια ματιά στα εκκλησιαστικά έντυπα, όπου κυριαρχούν οι θριαμβολογίες για τα «επιτεύγματα» της εκκλησιαστικής διοίκησης και όπου δίνεται η εντύπωση ότι όλα είναι παραδεισένια και ότι δεν υπάρχει πια αμαρτία, αν και στα λειτουργικά μας κείμενα και στα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας τονίζεται η ανθρώπινη αμαρτωλότητα. 

※

※

     Η πεποίθησή μας, διατυπωμένη ή υπονοούμενη, ότι είμαστε «εντάξει» είναι μία αναμφισβήτητη απόδειξη της πνευματικής μας καθυστέρησης. Όσο προοδεύουμε πνευματικά, τόσο περισσότερο η πνευματική μας όραση διακρίνει την πιο αδιόρατη και γι’ αυτό πιο σοβαρή πνευματική μας παθολογία. 

※

※

     Η επιδίωξη της αυτοδικαίωσης του ανθρώπου, που είναι το πιο βασικό χαρακτηριστικό του δυτικού ήθους, μας στερεί την δυνατότητα, όχι μόνο την δική μας κατάντια να διακρίνουμε, αλλά και την πραγματική κατάσταση της εκκλησιαστικής μας ζωής.

ΠΑΤΗΡ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ

※

[πατρός Φιλόθεου Φάρου:

«Η αλλοίωση του Χριστιανικού Ήθους»

κεφ. 4ο, σελ. 113–118, 

εκδ. «Αρμός», Αθήνα Ιούνιος 2000¹.]

※

※

※