Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΠΤΩΣΗΣ

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΠΤΩΣΗΣ

※

※

     «“Ο εχθρός έπεσε από την υπερηφάνεια”.

     Η υπερηφάνεια, είναι η αρχή της αμαρτίας. Μέσα της, περικλείονται όλες οι μορφές του κακού: κενοδοξία, φιλοδοξία, φιλαρχία, ψυχρότητα, σκληρότητα, αδιαφορία για τα παθήματα του πλησίον, ονειροπόληση του νου, εντατική ενέργεια της φαντασίας, δαιμονική έκφραση των οφθαλμών, δαιμονικός χαρακτήρας της όλης παρουσίας, σκυθρωπότητα, πλήξη, απόγνωση, μίσος, φθόνος, ποταπότητα και, σε πολλούς, η πτώση σε σαρκικές επιθυμίες, η βασανιστική εσωτερική ανησυχία, η ανυπακοή, ο φόβος του θανάτου ή, αντίθετα, η επιδίωξη τερματισμού της ζωής με αυτοκτονία και, τέλος, πράγμα όχι τόσο σπάνιο, η τέλεια παραφροσύνη. Να, τα σημεία της δαιμονικής πνευματικότητας. Όσο, όμως, δεν εκδηλώνονται φανερά, μένουν για πολλούς απαρατήρητα. 

     Όλα τα συμπτώματα που αναφέραμε δεν χαρακτηρίζουν τον καθένα από εκείνους που “πλανήθηκαν” από δαιμονικούς λογισμούς ή οράσεις ή “αποκαλύψεις”. Σε άλλους επικρατεί η μεγαλομανία, η φιλοδοξία και η φιλαρχία. Σε άλλους η πλήξη, η απελπισία, η κρυμμένη ταραχή. Σε άλλους, πάλι, ο φθόνος, η μελαγχολία, το μίσος. Πολλοί, κατέχονται από σαρκική επιθυμία. Αλλά σε όλους ανεξαιρέτως, υπάρχει έντονη φαντασία και υπερηφάνεια που μπορεί να κρύβεται πίσω από το προσωπείο ακόμη και της μεγαλύτερης ταπείνωσης. 

     Όσο ο άνθρωπος κατέχεται από την υπερηφάνεια, είναι έκθετος στις επιθυμίες της ιδιαίτερα οδυνηρής απελπισίας, που παραμορφώνει όλες τις παραστάσεις σχετικά με τον Θεό και την πρόνοιά Του. Η υπερήφανη ψυχή, ριγμένη στα ερέβη του άδη, θεωρεί υπεύθυνο για τα βάσανά της τον Θεό και Τον αντιλαμβάνεται σαν πολύ “σκληρό”. Στερημένη από την πραγματική εν Θεώ ύπαρξη, ερμηνεύει τα πάντα με την δική της θλιβερή κατάσταση και αρχίζει να μισεί και την ζωή της και, γενικά, όλη την ύπαρξη του κόσμου. Επειδή μένει έξω από το Θείο φως, η απόγνωσή της την κάνει να φθάσει σε τέτοιο σημείο, που και η ύπαρξη του Ίδιου του Θεού αρχίζει να της φαίνεται ως παραλογισμός χωρίς ελπίδα, γι’ αυτό και η απώθηση του Θεού και το μίσος για κάθε ύπαρξη συνεχώς αυξάνουν. 

     Οι άνθρωποι της πίστεως αποφεύγουν αυτήν την απόγνωση και το μίσος, γιατί με την πίστη σώζεται ο άνθρωπος· με την πίστη στον λόγο του Θεού, με την παράδοση στην αγάπη και την ευσπλαγχνία Του, με την εμπιστοσύνη στην μαρτυρία των Πατέρων της Εκκλησίας. Οι περισσότεροι από τους ευσεβείς χριστιανούς ίσως δεν έζησαν στην καθημερινή τους ζωή την ανάσταση της ψυχής, αλλά η πίστη σε αυτήν την ανάσταση, τους φυλάγει. Για την πίστη αυτήν μιλούσε πολλές φορές ο Γέροντάς μας, ο Άγιος Σιλουανός, παραπέμποντας στα λόγια του Κυρίου: “Μακάριοι εκείνοι που πιστεύουν δίχως να Με έχουν δει” (Ιωάν. κ΄ 29). Έρχεται ώρα που η πίστη αυτή θα εξάγει τον άνθρωπο από το σκοτάδι και την καταπιεστική δουλεία και θα τον οδηγήσει στην ελευθερία της αληθινής άφθαρτης ζωής, που το μεγαλείο της είναι τελείως ιδιαίτερο, ανόμοιο με την συνηθισμένη ανθρώπινη αντίληψη για το μεγάλο και ωραίο. 

     Αλλιώς ενεργεί ο εχθρός διάβολος με όσους τον δέχονται και αλλιώς με όσους τον αντιστέκονται. Άλλη είναι η οδύνη της υπερήφανης απόγνωσης και άλλη η θλίψη της ευσεβούς ψυχής, όταν ο Θεός παραχωρήσει στον διάβολο να την πολεμήσει. Όταν ο άνθρωπος “πλανάται” από τον εχθρό και τον ακολουθεί, δεν κατανοεί “τί” είναι ο εχθρός· δεν γνωρίζει την ένταση του άμεσου αγώνα εναντίον του· και πάσχει γιατί οδηγείται από αυτόν από το φως της αληθινής ζωής στο σκότος όπου εκείνος διαμένει. Τα πάθη αυτά, φέρουν την σφραγίδα της πνευματικής τυφλότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο εχθρός, με την υπερήφανη συνείδηση του δήθεν μεγαλείου του, φέρνει κάποια ανήσυχη ευχαρίστηση. Σε άλλες περιπτώσεις, προξενώντας στην ψυχή μεγάλο πόνο, την ξεσηκώνει εναντίον του Θεού. Και εκείνη, χωρίς να εννοεί την πραγματική αιτία των πόνων της, στρέφεται με μίσος εναντίον του Θεού. 

     Η ευσεβής ψυχή, πάλι, που γνώρισε την αγάπη του Θεού, πάσχει από τον άμεσο αγώνα με τον εχθρό. Η δύναμη του κακού που ορμά εναντίον της –η δύναμη του διαβόλου– είναι μεγάλη· και ο άνθρωπος βλέπει καθαρά πως αυτή μπορεί να τον συντρίψει τελειωτικά. Στην πρώτη περίπτωση, παλεύει συνήθως η ψυχή για πολύ χωρίς να βρίσκει διέξοδο προς τον Θεό. Στην δεύτερη, ο Θεός εμφανίζεται στον άνθρωπο μέσα σε μεγάλο φως, όταν τελειώσει ο καιρός της δοκιμασίας, της οποίας η διάρκεια και η δύναμη, έχουν προβλεφθεί από τον Θεό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, διαρκεί δύο έως τρία λεπτά· σε άλλες, μία ώρα ή και περισσότερο. Ένας, μάλιστα, ασκητής έμεινε στην κατάσταση αυτή τρεις μέρες. Η διάρκεια του χρόνου μπορεί να εξαρτηθεί από την μικρότερη ένταση του αγώνα αλλά και από την μεγαλύτερη αντοχή του ανθρώπου, γιατί οι ψυχές δεν έχουν την ίδια δύναμη.

     Δεν υπάρχει πειρασμός φοβερότερος από αυτόν που περιγράψαμε παραπάνω! Υπάρχει, όμως, πόνος μεγαλύτερος από όλες τις συμφορές της γης: ο πόνος και η οδύνη της ψυχής που είναι βαθιά τετρωμένη από την αγάπη του Θεού και δεν μπορεί να επιτύχει το Ζητούμενο. 

     Είναι ακατάληπτος ο τρόπος με τον οποίον ο Θεός συμπεριφέρεται στην ψυχή. Αφού γεννήσει πρώτα σε αυτήν φλογερή αγάπη, έπειτα κρύβεται με ανεξήγητο τρόπο. Και όταν η ψυχή απελπίζεται πια, λόγω της εγκαταλείψεως, τότε Αυτός έρχεται πάλι γαλήνια με την ανέκφραστη παρηγορία Του. Ορισμένες στιγμές, το βασανιστήριο της Θεοεγκαταλείψεως ξεπερνά τα μαρτύρια του άδη· διαφέρει όμως από αυτά, γιατί εμπεριέχει την ζωοποιό δύναμη του Θεού, που μεταβάλλει την θλίψη στην γλυκιά μακαριότητα της Θείας Αγάπης». 

※

※

[Αρχιμανδρίτου Γέροντος Σωφρονίου Σαχάρωφ (1896–1993):

«Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης»,

μέρος α΄, κεφ. ι΄, σελ. 258–262,

Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου,

Έσσεξ Αγγλίας, 2003¹⁰.]

※

 ※