Η ΑΜΠΕΛΟΣ

Η ΑΜΠΕΛΟΣ

Το βαθύτερο νόημα της εικόνας της

     Το βαθύτερο νόημα της εικόνας της «Αμπέλου» μάς το εξηγούν οι άγιοι Πατέρες υπογραμμίζοντας διάφορες πλευρές της.

     Ο άγιος Κύριλλος αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας, παρατηρεί τα εξής: Ο Κύριος ονομάζει τον εαυτό Του «Άμπελον» με την έννοια της μητέρας και τροφού των κλημάτων. «Κλήματα», ονομάζει αυτούς που είναι ενωμένοι μαζί Του και, κατά κάποιον τρόπο, είναι μπηγμένοι επάνω Του και παίρνουν μέρος και συμμετέχουν στη φύση Του. Όπως δηλαδή ο κορμός και η ρίζα υπηρετούν φυσικώς και μοιράζουν στα κλήματα την απόλαυση της ποιότητος που υπάρχει μέσα τους, έτσι και ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού· δίνοντας το Άγιο Πνεύμα, διαχύνει μέσα στους αγίους Μαθητές Του τη συγγένεια με τον Θεό και Πατέρα και μαζί Του, γιατί είναι ενωμένοι με το πρόσωπό Του διά της πίστεως και με την αφοσίωση και τον αγιασμό ψυχής και σώματος. Και τους τρέφει, με σκοπό να πραγματοποιήσει την ευσέβεια. Και απεργάζεται μέσα τους τη γνώση και την πληροφόρηση για όλη την αρετή, την αγαθοεργία και τη διενέργεια καλών πράξεων.

     Από την άλλη μεριά, ο ιερός Αυγουστίνος παρατηρεί: Με την εικόνα αυτή ο Κύριος διακηρύττει, ότι ο Μεσίτης ανάμεσα στον Θεό και στους ανθρώπους, ο Ιησούς Χριστός, που έγινε άνθρωπος, είναι η Κεφαλή της Εκκλησίας και, εμείς, είμαστε μέλη Του. Επειδή η Άμπελος είναι της ιδίας φύσεως με τα κλαδιά Της, ενώ η φύση του Χριστού, ως Θεού, είναι εντελώς διαφορετικώτερη από τη δική μας, έγινε γι’ αυτό άνθρωπος για να γίνει η ανθρώπινη φύση Του Άμπελος και, εμείς, που είμαστε το ίδιο άνθρωποι, να γίνουμε κλαδιά Της.

     Άλλος ερμηνευτής, παρατηρεί: Η Εκκλησία που είναι το Σώμα του Χριστού, είναι Άμπελος. Το ίδιο και ο Χριστός, στον Οποίον «δυνάμει» και «ἐν σπέρματι», περιλαμβάνεται από την αρχή η Εκκλησία, όλοι δηλαδή δια μέσου των αιώνων θα γίνουν μέλη του Χριστού, ονομάζονται Άμπελος. Είναι Άμπελος φυτευμένη σε αμπέλι, στη γη δηλαδή, γιατί είναι ο Λόγος που έγινε σαρξ. Η άμπελος, είναι φυτό που σκεπάζει κάθε χρόνο μεγάλες εκτάσεις. Το ίδιο και ο Χριστός· θα γίνει γνωστός ως Σωτήρας ως την άκρη του κόσμου. Ο καρπός της αμπέλου ευφραίνει Θεό και ανθρώπους. Έτσι, και ο καρπός της μεσιτείας του Χριστού. Αλλά, αν ο Χριστός είναι η Άμπελος, οι πιστοί είναι τα κλήματα και τα κλαδιά αυτής της Αμπέλου. Η Άμπελος, ως ρίζα και κορμός, κρατάει τα κλαδιά και τα τρέφει με το χυμό που ξεκινάει από τη ρίζα και διαχέεται στα κλαδιά διά του κορμού. Το ίδιο και ο Χριστός· μας τρέφει και μας συντηρεί. Αυτός μας μεγαλώνει και μας κρατάει επάνω Του. Τα κλαδιά, είναι πολλά. Συναντιούνται όμως όλα στη ρίζα. Έτσι, και όλοι οι αληθινοί χριστιανοί· οσοδήποτε κι αν χωρίζονται μεταξύ τους, με την απόσταση του τόπου και του χρόνου, ενώνονται όλοι στον Χριστό.

     Αν θα ήθελα να δω πιο καλά την πραγματικότητα που εικονίζουν η Άμπελος και τα κλήματά Της, θα διαπίστωνα πως εκείνο, που ενώνει τον άνθρωπο–κλήμα με τον Χριστό–Άμπελο, είναι η  π ί σ τ η .

     Η πίστη, πρωταρχικά, είναι έργο του Θεού μέσα μου. Ο Θεός με ενώνει διά μέσου της πίστεως με τον Χριστό σαν να με μπόλιασε κατά κάποιον τρόπο σ’ Αυτόν, σαν σε ζωηφόρο και ζωογόνο κληματαριά. Έτσι, «ἐν Χριστῷ», δεν είμαι τίποτε άλλο παρά εμβόλιό Του. Το Άγιο Πνεύμα, το Πνεύμα της Χάριτος, της αγάπης, του ελέους, της ζωής, ρέει ξεκινώντας από τον Πατέρα, διά του Υιού, στην καρδιά μου, όπως ο χυμός διασκορπίζεται, διαχέεται, μοιράζεται και προσφέρεται στα κλαδιά.

     Αν η θέλησή μου δεν εμποδίσει αυτή τη μυστική λειτουργία και καρποφορία της Χάριτος μέσα μου, τότε θα έρθει στιγμή που, ως αποτέλεσμα μέσα μου, θα προβάλουν οι καρποί της. Όπως διατρέχοντας τα κλαδιά ο χυμός ανεμπόδιστα τα ζωογονεί και τα κάνει ικανά να εκδηλώνουν τη ζωντάνια τους αυτή με τους καρπούς που παράγουν, έτσι και η Χάρις· όταν κυκλοφορεί ανεμπόδιστα μέσα μου, θα μεταμορφωθεί σε πράξεις καλές, σε έργα αγαθά. Αν όμως παρεμποδιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία της Χάριτος μέσα μου, τότε τα κλαδιά, εγώ, ο άλλος, ο κάθε πιστός, θα νεκρωθούμε, θα μείνουμε άκαρπα κλαδιά και η φυσική κατάληξη θα είναι να κοπούμε και να πεταχτούμε στη φωτιά για κάψιμο…

     Αν η ένωσή μου με τον Χριστό είναι μόνο ένωση λόγων χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα ζωντανής πίστεως, χωρίς δηλαδή έμπρακτες εκδηλώσεις, τότε η ένωση αυτή είναι καταδικασμένη σε μαρασμό και νέκρωση. Αν είμαι ενωμένος με τον Χριστό μόνο με ομολογία χειλέων, αν «ἡ καρδία μου πόῤῥω ἀπέχῃ ἀπ’ Αὐτοῦ» (πρβλ. Ματθ. ιε΄ 18), τότε είναι βέβαιο πως η ένωσή μου με τον Χριστό είναι πλασματική, επιφανειακή, επιδερμική, χωρίς υπαρξιακό βάθος. Είμαι μηχανικά δεμένος μαζί Του. Αν ένα κλήμα το δέσω στην κληματαριά με σπάγγο, βέβαια για ένα διάστημα θα φαίνεται θαλερό και τα φύλλα του πράσινα. Όμως, μη παίρνοντας ζωτικούς χυμούς από την κληματαριά, γρήγορα θα ξεραθεί και θα νεκρωθεί. Τότε, κανένας λόγος για καρποφορία δεν μπορεί να γίνει. Πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα, αν γίνει, όχι μηχανική σύνδεση, αλλά οργανική, δηλαδή μπόλιασμα! Τότε γίνεται πραγματική ένωση και ζωοποίηση του κλαδιού και επομένως καρποφορία, πράγμα που είναι εγγυημένο και αναμφίβολο. […]

     Ο Κύριος απευθύνεται στους Μαθητές Του, οι οποίοι στην παραβολή (καθώς και στην παραπάνω εικόνα) εικονίζονται ως κλήματα με μία προτροπή: «Μείνατε ἐν Ἐμοί» και προσθέτει: «κἀγὼ ἐν ὑμῖν» (Ιωάν. ιε΄ 4).

     Στην κληματαριά τα κλήματα δεν είναι ελεύθερα, δεν έχουν λογικό ούτε αυτοσυνειδησία. Υπάρχουν επάνω στην κληματαριά και μένουν σ’ αυτήν, κατά φυσική αναγκαιότητα. Τα κλήματα αυτά, δεν μπορούν να θέλουν ή να μη θέλουν να μείνουν στην κληματαριά.

     Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τα λογικά κλήματα. Αυτά, είναι μέλη της λογικής θείας Αμπέλου· του Χριστού. Το να μείνουν ή να μη μείνουν στην Άμπελο, έχοντας οργανική θέση με αυτήν, εξαρτάται και από αυτά τα ίδια. Πρέπει δηλαδή να  θ έ λ ο υ ν  και αυτά να μένουν στην Άμπελο. Γι’ αυτό και ο Κύριος λέει: «μείνατε ἐν Ἐμοὶ κἀγὼ ἐν ὑμῖν». Αλλιώς θα ήταν ακατανόητη αυτή η προτροπή Του.

     Η σχέση του μέλους με την Κεφαλή του Σώματος είναι γι’ αυτό σχέση ελευθερίας. Και εδώ, την πρωτοβουλία του «μένειν ἐν τῷ Χριστῷ», την αφήνει στα κλήματα. Μείνετε ενωμένοι οργανικά και εσωτερικά μαζί Μου, «ἐν ελευθερίᾳ» και, Εγώ, θα είμαι πάντοτε ενωμένος οργανικά και εσωτερικά μαζί σας.

     Ο Κύριος θα μπορούσε να αναλάβει πλήρως την πρωτοβουλία. Δεν το κάνει όμως από σεβασμό προς την ελευθερία μου. Αυτός βέβαια κάνει την αρχή όμως δεν προχωρεί στον εκβιασμό της ελευθερίας μου, την οποία, Αυτός μου παραχώρησε. […]

     «Μείνατε ἐν Ἐμοί».

     Πώς να μένω κοντά στον Κύριο, Αυτόν που είναι «ἡ Ἄμπελος ἡ ἀληθινή» (Ιωάν. ιε΄ 1); «Συγκολλώμενος Αὐτῷ διὰ πίστεως ἀδιστάκτου, καὶ σχέσεως ἀῤῥήκτου», μου επεξηγεί κάποιος παλιός ερμηνευτής, επιβεβαιώνοντας ό,τι έχει παρατηρηθεί πιο πάνω. Θα μείνω κοντά στον Χριστό, αν κολλήσω και γίνω ένα μαζί Του και με σχέση που τίποτε δεν είναι ικανό να τη διασπάσει και να την εκμηδενίσει.

     «Μείνατε ἐν Ἐμοί».

     «Διὰ τῆς τελείας τε καὶ ἀνελλιποῦς ἀγάπης… ἐν γὰρ τούτῳ μάλιστα καλῶς ἂν ἔχοι καὶ σώζοιτο τῆς ἐν Πνεύματι νοουμένης κολλήσεως, ἤτοι συναφείας, ἡ δύναμις», προσθέτει άλλος ερμηνευτής.

Με άλλα λόγια: Θα μείνω κοντά στον Κύριο με την τέλεια και αδιάλειπτη αγάπη. Προ πάντων με αυτήν μπορεί να θεωρηθεί σωστή η σχέση μαζί Του και να διατηρηθεί «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» αυτή η συγκολλητική και συνενωτική δύναμη, που με συνάπτει με τον Κύριο.

     Ας μη ξεχνώ λοιπόν πως, αν και είμαι ενωμένος με τον Κύριο με τη δύναμη του αγιασμού που διενεργεί μέσα μου το Άγιο Πνεύμα, μού είναι επίσης αναγκαιότατη η πίστη «ἐν ἀγάπῃ». Ή, αλλιώς· η αγαπητικά πιστή ακουλούθησή του εκ μέρους μου, «ὅπου ἂν (Αὐτός) ἀπέρχηται» (πρβλ. Ματθ. η΄ 19 και Λουκ. θ΄ 57): όπου κι αν πάει, ό,τι κι αν επακολουθήσει στη σχέση μου αυτή, (ακόμη και αυτός) ο ίδιος ο θάνατος! Θα αποτελεί πάντα την, εκ μέρους μου, πιστοποίηση πως αποδέχομαι ό,τι Αυτός πρώτος μου προσέφερε χωρίς μάλιστα να το αξίζω καθόλου, μα καθόλου!... 

ΑΡΧΙΜ. ΕΥΣΕΒΙΟΣ ΒΙΤΤΗΣ (1927–2009)

[Αρχιμ. Ευσέβιου Βίττη (1927–2009): «Η Εκκλησία μου κι εγώ», κεφ. γ΄ («Ο Χριστός, Κεφαλή του Σώματος»), §δ΄ («Το νόημα της εικόνας»), §στ΄ («Ο λόγος του Χριστού καθαρίζει τα κλήματα»), σελ. 88–91, 95–98, «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσ/νίκη 1996.]